Oceanen sterven door overbevissing

In de nabije toekomst zal de oceaan niet enkel geen vis meer leveren, de oceanen zullen ook hun vitale functies verliezen, zoals afvalverwerking, het schoonmaken van stranden, het controleren van overstromingen en koolstofdioxide absorberen uit de atmosfeer. De oceanen verkeren nu al in een precaire staat door de vervuiling aan kuststreken, klimaatverandering en overbevissing Dan is er nog de destructieve bodemvisserij, waarbij vissers loodzware netten over de zeebodem slepen. Die netten wrikken alles los wat ze op hun 100 meter brede pad tegenkomen, met inbegrip van unieke diersoorten.

De enige manier om het tij te keren is ophouden met de ene soort na de andere uit te vissen zodat de biodiversiteit behouden blijft. Elke vissoort blijkt van belang te zijn voor de gezondheid en de capaciteit van de oceanen om te reageren op rampen of ziekten. Dat is de belangrijkste conclusie van een alomvattende analyse van het leven in de oceaan, die donderdag in Science verscheen.

“Of we nu getijdenpoeltjes of de oceanen overal ter wereld bestudeerden, we zagen dat hetzelfde beeld zich overal aftekende”, zegt Boris Worm van de Dalhousie Universiteit. “Door vissoorten te verliezen, verliezen we ook de productiviteit en de stabiliteit van volledige ecosystemen. Ik was geschokt en verward door de samenhang van die tendensen. Dat hadden we nooit verwacht.” Eerdere studies van Worm tonen aan dat de diversiteit de voorbije vijftig jaar met vijftig procent gedaald is in grote delen van de wereldzeeën. De oceanen zijn helemaal anders dan 50, 100 of 1000 jaar geleden. Er is veel verloren gegaan en vergeten, ten nadele van de mensheid.

Uitgeroeid

Na 500 jaar vissen zijn de kabeljauw, de Atlantische grijze walvis, de walrus en de zeemink voor de kusten van Canada zo goed als uitgeroeid. “Ondanks een verbod om naar kabeljauw te vissen zijn hun aantallen nog altijd niet terug op peil gekomen, en waarschijnlijk zal dat ook nooit gebeuren”, aldus Worm. “Feit is dat we niet weten hoe we dit moeten oplossen. We hebben altijd vertrouwd op de zelfherstellende functies van de mariene ecosystemen”, zegt Worm.

De studie waarschuwt dat er een beslissend moment komt. Dat een vissoort uitsterft, is niet nieuw. Maar wanneer te veel soorten in een gebied zijn uitgestorven of te laag in aantal zijn, dan lost het ecosysteem op. Dat leidt tot een groter verlies van soorten tot er enkel nog kwallen resten.

“De resultaten zijn opvallend. Er zijn meer voordelen dan nadelen aan biodiversiteit”, zegt Kimberley Selkoe van het Nationaal Centrum voor Ecologische Analyse en Synthese aan de Universiteit van Californië. Ze legt de complexiteit uit aan de hand van de oestervangst aan de Atlantische kust in de Verenigde Staten. Door overbevissing verminderde de filtering van het water, raakte het water vervuild en groeiden er meer giftige algen, die een grote economische impact hadden op het hele gebied rond de kust.

Steve Palumbi, medeauteur van de studie, zegt dat veel economische activiteit langs de kust berust op biodiversiteit en schoon water. “De oceaan is een fantastische recycleerder. Het slikt de riolering en zet alles om in voedingsmiddelen. Het schrobt giftische stoffen uit het water en zet kooldioxine om in voedsel en zuurstof.” Maar om dat allemaal gedaan te krijgen heeft de oceaan de miljoenen planten en vissoorten nodig die er leven.

Walvissen

Walvissen waren een tijdlang de meest bedreigde diersoort. Na een verbod van twintig jaar op commerciële vangst lijken de meeste walvissen nu terug te keren. Maar er zijn uitzonderingen, zoals de grijze walvis, die wellicht niet zullen overleven omdat hun aantallen veel te laag zijn.

Veel vissoorten kunnen zich nog herstellen, wanneer de oceanen beter worden beschermd. Uit het onderzoek in beschermde gebieden blijkt dat het herstel van de biodiversiteit tot een verviervoudiging van de productiviteit leidt bij de visvangst. Slechts één procent van de oceanen is echter beschermd. “We zien geen volledig herstel in een jaar, maar in veel gevallen duiken de verschillende soorten terug op na drie tot tien jaar”, zegt Worm. “Waar dat gebeurde zien we onmiddellijke economische voordelen.”

In delen van de oceaan zou het verboden moeten zijn om te vissen, andere delen zouden voorzichtig mogen uitgevist worden. In Nieuw-Zeeland wordt die formule met succes toegepast. “Maar het belangrijkste is een wereldwijd verbod op bodemvisserij omdat dat de koralen schaadt”, zegt Worm, “Canada en andere landen hebben niet de politieke moed om actie te ondernemen”. Canada verzet zich tegen een VN-verbod op bodemvisserij.