"Op Zuid-Afrikaanse scholen heerst recht van de sterkste"

Een van de laatste incidenten deed zich voor in Florida, een relatief welvarende voorstad van Johannesburg. De 15-jarige Shaun Erasmus werd door een klasgenoot in elkaar geslagen en achtergelaten met een dubbele neusbreuk en een gapende hoofdwonde. Volgens de ouders van de aanvaller had Erasmus hun zoon een scheldwoord toegeslingerd.

De vijftienjarige Moegamat Kannemeyer had minder geluk. Toen hij van zijn school in het plaatsje Eerste Rivier in de Westelijke Kaapprovincie terug naar huis keerde, kreeg hij van een klasgenoot een dodelijke messteek in de borst. In Klawer, op 250 kilometer van Kaapstad, werd de achtjarige Wilfred Kriel doodgeslagen met een zelfgemaakte bijl en een riem. De daders waren twaalf en zeven jaar oud.

Geweld is vanzelfsprekend

Een kwart van de schoolgaande jeugd in Zuid-Afrika heeft al kennisgemaakt met geweld op school, zo blijkt uit een studie van de Zuid-Afrikaanse Mensenrechtencommissie (SAHRC), een overheidsinstelling die de democratie en de mensenrechten wil promoten. Slechts een op negen kinderen ging het geweld aangeven aan de bevoegde autoriteiten.

Dat laatste cijfer baart Joan Van Niekerk van de kinderrechtenorganisatie Childline ernstige zorgen: “De kinderen leven in een samenleving waar geweld zo normaal is geworden dat ze denken dat ze het maar moeten accepteren.”

De SAHRC doet een hele reeks aanbevelingen om het geweld in te dijken. De voorstellen gaan van het scheppen van veilige ruimtes door scherpere controles, minder leerlingen per klas en veilig transport naar school tot een betere opleiding voor de leraars en het opstellen van een veiligheidsplan in samenwerking met de ouders, het schoolbestuur en de lokale gemeenschap.

Verantwoordelijk

Voor Van Niekerk zijn de voorstellen waardevol, maar gaan ze voorbij aan de verantwoordelijkheid van de ouders en de samenleving als geheel. “De aanbevelingen van de SAHRC zijn erg gebaseerd op mensenrechten, maar die aanpak kan erg vernauwend werken. Er is veel aandacht voor de rechten van elk individu, maar niet voor de verantwoordelijkheden van de kinderen, hun ouders, de leraars en zelfs de politici.”

Volgens Niekerk kan je kinderen niet vroeg genoeg wijzen op hun verantwoordelijkheden. “Kinderen zijn er zich van bewust dat ze rechten hebben en weten dat soms te manipuleren. Ze zijn heel wat minder vatbaar voor het idee dat er bij die rechten ook verantwoordelijkheden horen. Zolang die verantwoordelijkheidszin niet wordt bijgebracht, zal de chaos voortduren.”

Ouders, politici en andere gezagsfiguren schieten volgens Niekerk schromelijk tekort. “Iedereen beschouwt de politici als corrupt,” zegt Niekerk, “De beroemdheden van de televisie waar kinderen naar opkijken gedragen zich niet veel beter. Een bekende muziekster stond onlangs op een poster met de slogan ‘Wat ik maar wil, wanneer ik maar wil’. De achterliggende boodschap is dat alle wensen onmiddellijk moeten worden ingewilligd.”