'Operatie Ordeherstel' veroorzaakt vooral chaos

Duizenden zwarthandelaren en Zimbabwanen die bouwden zonder vergunning moesten de afgelopen weken toekijken hoe hun huizen en stalletjes met de grond gelijk werden gemaakt. Meer dan 22.000 mensen werden tijdens ‘Operatie Ordeherstel’ gearresteerd. Hun eigendommen werden deels in beslag genomen. Veel Zimbabwanen zijn economisch afhankelijk van de informele sector. Maar ook verkopers die hun papieren wel in orde hadden, moesten het ontgelden bij operatie ‘Murambatsvina’, zoals de overheid het noemt.

Volgens oppositieleider Morgan Tsvangirai van de Movement for Democratic Change (MDC), riekt de actie naar een campagne tegen aanhangers van zijn partij. Zijn aanhang is vooral te vinden in de steden. ‘Murambatsvina’ begon in de hoofdstad Harare. Daarna werden ook andere grote steden in Zimbabwe, zoals Bulawayo (in het zuiden), Victoria Falls (in het noorden) en Beitbridge (bij de grens met Zuid-Afrika) doelwit.

Handelaren in Bulawayo konden vorige week slechts toekijken terwijl de politie hun stalletjes in brand stak. Op de oudste marktplaats in de stad, vulden zwarte rookwolken de lucht. Na afloop stonden nog slechts de zwartgeblakerde metalen constructies op de markt, maar ook die werden later verwijderd door de politie. Die maakte ook korte metten met ‘de wereldbank’, een vlooienmarkt in Bulawayo die zijn bijnaam kreeg omdat er veel (illegaal) in buitenlandse valuta wordt gehandeld. De handel in buitenlandse valuta nam de laatste vijf jaar sterk toe in Zimbabwe, als gevolg van de daling van de koers van de nationale munt en de torenhoge inflatie.

Dagelijks staan in Zimbabwe kilometerslange rijen voor tankstations. Reizen is tijdrovende en ingewikkelde bezigheid geworden voor automobilisten en forenzen. Bovendien werden tijdens de Murambatsvina honderden taxibusjes in beslag genomen omdat ze niet aan de eisen zouden voldoen. De eigenaren kregen een boete opgelegd.

Sommige analisten beweren dat de economische malaise in Zimbabwe deels te wijten is aan de kwijnende landbouwsector en de Zimbabwaanse betrokkenheid bij de burgeroorlog in Congo. Die oorlog kostte Zimbabwe veel geld. Bovendien daalden de opbrengsten uit de landbouw, nadat blanke boeren een paar jaar geleden van hun bedrijven werden verdreven door oorlogsveteranen en andere militanten. Zij zouden gefrustreerd zijn over het langzame tempo van de landhervormingen. Zimbabwe werd in 1980 onafhankelijk van Groot-Brittannië, maar de meeste landbouwgrond was twintig jaar later nog in bezit van blanke boeren.

Critici van de regering van president Robert Mugabe zeggen dat de bezettingen van de boerderijen waren bedoeld om in de aanloop naar de verkiezingen in 2000, de aandacht van kiezers af te leiden van het falende economische beleid in het land. Grond van blanke boeren ging deels naar leden van de regeringspartij en hun bondgenoten. Mugabe wijt de economische malaise echter aan de aanhoudende droogte en ‘Westerse machten’, die hem ten val zouden willen brengen.

Dat de regering criminele activiteiten wil tegengaan met de operatie is voor Sheila, moeder van vijf kinderen, moeilijk te slikken. Haar man is werkloos en zij heeft een vergunning om een marktkraam te beheren. We hadden onze vergunning bij de hand, maar we kregen de gelegenheid niet om hem te laten zien. Er werd ons niets gevraagd, zegt ze. Ook haar kraampje werd vernield.

De burgemeester en de gemeenteraad van Bulawayo zijn woedend over de actie. Volgens hen zijn tenminste 450 kraampjes van vergunninghouders vernield, en dat terwijl de winter voor de deur staat. Eerst wordt de landbouw kapotgemaakt, nu de informele sector. Zoiets bedenk je alleen als je gek bent, zegt raadslid Amon Mpofu. De gemeenteraad van Bulawayo bestaat grotendeels uit oppositieleden.

Zimbabwe heeft een werkeloosheidspercentage van 80 procent. Veel Zimbabwanen voor hun levensonderhoud aangewezen op de zwarte markt. De actie van de regering kwam dan ook als een grote schok. Volgens VN-cijfers heeft ongeveer één op de drie Zimbabwanen voedselhulp nodig. Vorige week sprak de directeur van het Wereldvoedselprogramma van de VN, James Morris, met Mugabe over de voedselcrisis in het land. De VN schatten dat de maïsoogst in Zimbabwe dit jaar maar een derde opbrengt van wat het land nodig heeft.

Mugabe weigerde vorig jaar voedselhulp. Hij beweerde dat er voldoende eten was in Zimbabwe. Mensenrechtenactivisten en oppositieleden zeggen dat het tekort aan maïs is gebruikt als dwangmiddel om mensen in maart te laten stemmen op de regeringspartij Zanu-PF. Mugabe zou vorige week tegenover Morris verklaard hebben dat voedselhulp nu wel welkom is. Een dag later ontkende zijn minister van Sociale Welvaart, Nicholas Goche, echter op de staatsradio dat Zimbabwe hulp nodig heeft. (JS)