Opmars gengewassen blijft uit

“Transgene gewassen bieden niets extra’s aan de consument als het gaat om kwaliteit of prijs”, zegt Nnimmo Bassey van Friends of the Earth Africa in Nigeria. “Tot op dit moment hebben ze ook niets bijgedragen aan het verminderen van de honger in Afrika of elders.” Het overgrote deel van de gengewassen die Afrika teelt, wordt verwerkt in diervoeder voor export, legt hij uit.

Het rapport ‘Who Benefits From GM Crops?’ is een analyse van de wereldwijde ontwikkelingen rond transgene gewassen tussen 1996 en 2006. Volgens het rapport is de door de biotech-industrie beloofde “tweede generatie” gengewassen, met aantrekkelijke eigenschappen, uitgebleven.

Voorstanders van biotechnologie claimen al lange tijd dat gentech een oplossing kan zijn voor de honger in de wereld. De enige gengewassen die op grote schaal verbouwd worden, zijn echter pesticidenbestendige soja, maïs, katoen, koolzaad en Bt maïs en katoen. Pesticidenbestendigheid zorgt ervoor dat de gewassen besproeid kunnen worden met de onkruidverdelger Roundup, zonder dat ze zelf aangetast worden. Bt maïs en katoen bevatten een natuurlijke afweer tegen insecten.

Uit onderzoeken is gebleken dat de opbrengst niet toeneemt door het planten van transgene gewassen. Ook is de kwaliteit van het voedsel niet beter. Het enige voordeel is de arbeidbesparing voor de boeren, die nu minder tijd kwijt zijn aan onkruidbestrijding. “Dat voordeel is er alleen voor boeren met een grootschalige, industriële productie”, zegt Adrian Bebb van Friends of the Earth Europe. “De meerderheid van de boeren heeft er weinig aan.”

Uit onderzoek van het departement Landbouw van de Universiteit van Arkansas blijkt dat landbouwbedrijven steeds groter worden, omdat de combinatie van dure transgene zaden en lagere kosten voor onkruidbestrijding meer oplevert naarmate een bedrijf grootschaliger werkt.

Veelvuldig gebruikt van Roundup kan echter resistentie veroorzaken. Eind vorig jaar ontdekten Amerikaanse wetenschappers dat grote ambrosiaplanten in Indiana en Ohio immuun waren geworden voor de onkruidverdelger. Ambrosia is de zevende onkruidsoort waarbij dat gebeurt in de VS. In het zuiden van de VS, waar op grote schaal transgene katoen wordt verbouwd, klaagt 39 procent van de betrokken boeren over problemen met Roundup-resistent onkruid. Een paar jaar geleden was daar nog geen sprake van.

Veel wetenschappers hadden voorspeld dat het gebruik van Roundup op gengewassen uiteindelijk zou leiden tot resistentie. Inmiddels doet dat probleem zich ook voor in Canada, Brazilië en Argentinië. Desondanks neemt het aantal hectares met gengewassen niet af. “De opbrengst is niet beter, maar de gewassen zorgen voor een besparing op arbeidskosten”, zegt Karen Nansen van Friends of the Earth Uruguay. “Dat is groot probleem hier, want de werkeloosheid op het platteland neemt daardoor toe.”

In het Zuiden geldt hetzelfde als in het Noorden: gengewassen zijn financieel alleen interessant, als ze op grote schaal verbouwd worden. De meeste gensoja en -maïs wordt door die bedrijven als diervoeder geëxporteerd naar Noord-Amerika en Europa, zegt ze.

De bio-industrie is echter optimistisch over de toekomst. Clive James, voorzitter van de International Service for the Acquisition of Agri-biotech Applications (ISAAA), voorspelde onlangs dat het aantal landen dat gengewassen verbouwt, “tenminste zal verdubbelen van 21 in 2005 tot 40.

Volgende week komt de ISAAA met zijn jaarlijkse rapport over het wereldwijde gebruik van gengewassen. ISAAA zegt dat in 2005 wereldwijd negentig miljoen hectare gengewassen werden verbouwd, in 21 landen.

Bebb stelt echter dat veel van die 21 landen, zoals Duitsland, Frankrijk en Roemenie, “minuscule hoeveelheden” verbouwen. “ISAAA rekent een land al mee als er één hectare groeit.”