Oudere tsunami-slachtoffers staan in de kou

Op een rondetafelbijeenkomst van de Verenigde Naties deed Susanne Loos-Jayawickreme, vice-voorzitter van de Srilankese stichting Jayawickreme, een oproep om meer aandacht te schenken aan de noden van de oudere overlevenden. Tot op de dag van vandaag woont een deel van de oudere slachtoffers nog steeds in schamele tijdelijke onderkomens. Net als de kleinste kinderen waren de ouderen fysiek niet in staat aan de enorme golven te ontkomen, aldus Loos-Jayawickreme. Zij waren volkomen hulpeloos.

Sri Lanka was één van de landen die het zwaarst te lijden hadden van de tsunami. De oudere Srilankezen verloren door de natuurramp niet alleen hun huis, maar raakten ook afgesneden van hun gemeenschap. Ze werden in kampen ondergebracht en zo goed als vergeten.

Tal van regeringen en hulpverleningsinstanties stuurden meteen hulp naar de getroffen gebieden. Voor de oudere overlevenden werden echter geen specifieke maatregelen getroffen. Ouderen maken bijna 10 procent van de Aziatische bevolking uit. Bij de hulpverlening na de tsunami werden ze grotendeels over het hoofd gezien.

De wasplaatsen in de kampen en de barakken waren niet erg toegankelijk voor ouderen, zeker niet ‘s nachts, zegt Thelma Kay. Zij werkt bij de Economische en Sociale Commissie van voor Azië en de Pacific van de Verenigde Naties (Unescap). Veel ouderen klaagden dat het voedsel van de hulpverleningsorganisaties niet geschikt was. Ze waren niet in staat lang aan te schuiven en konden niet concurreren met de jongeren, stelt Mathew Cherian, die de ngo HelpAge India leidt. Cherian coördineerde het onderzoek in de delen van India die door de tsnunami werden getroffen.

Volgens een rapport van HelpAge International is de gezondheidszorg en de psychosociale hulpverlening aan de oudere slachtoffers in de tien getroffen Aziatische landen ontoereikend. In India blijken de oudere slachtoffers niet goed te kunnen slapen. Ze klagen ook over fysieke ongemakken en een gebrek aan vertrouwd voedsel. In Indonesië kampen vele ouderen met trauma’s en zijn ze als de dood dat er een nieuwe tsunami kan toeslaan.

In Sri Lanka blijken de mannelijke bewoners van de vluchtelingenkampen flink wat alcohol te gebruiken. Die situatie heeft een negatief effect op het welzijn van de oudere bewoners. In één van de Thaise kampen verklaarden zes van de dertien oudere geïnterviewden dat ze naaste verwanten zoals hun levenspartner, kinderen en kleinkinderen waren verloren.

Volgens het rapport ontbreekt het aan duidelijke informatie over sterfgevallen als gevolg van de natuurramp. De kwetsbare positie van de oudere slachtoffers blijft vaak verborgen. In de vier landen die het ergst werden getroffen – Indonesië, India, Sri Lanka en Thailand – zouden de 60-plussers naar schatting bijna 14 procent van alle doden uitmaken. Deze groep zou ook bijna 93 procent van alle ontheemden vertegenwoordigen. In totaal kostte de tsunami aan minstens 300.000 mensen het leven. Circa 1,5 miljoen personen moesten hun huizen verlaten.

Als internationale overeenkomsten zoals het ‘Madrid International Plan of Action on Ageing’ (MIPAA) zouden zijn toegepast, zou de dodental bij de tsunami nooit zo hoog zijn geweest, denkt Susanne Paul, de voorzitster van Global Action on Ageing. Bijna 160 landen schaarden zich in 2002 achter dit actieplan. De tekst spoort regeringen en hulpverleners ertoe aan om in noodsituaties bijzondere aandacht te besteden aan ouderen.

Volgens het MIPAA moeten ouderen de mogelijkheid krijgen om volledig deel te nemen aan het economische, politieke en sociale leven in hun gemeenschap. Ouderen kunnen ook positief bijdragen wanneer er zich noodsituaties voordoen en wanneer er moet worden heropgebouwd.

Susanne Loos-Jayawickreme vindt het stuitend dat er nog altijd overlevenden in tijdelijke onderkomens wonen, meer dan een jaar na de tsunami. Deze onderkomens zijn nauwelijks bestand tegen de moessonregens. Tijdens de droge periodes wordt het in deze huisjes even warm als in een bakoven. De meeste oudere tsunamislachtoffers in Sri Lanka wonen aan de kusten. Dag na dag herbeleven zij hun traumatische ervaringen.

De diverse deskundigen onderstrepen dat de regeringen en hulpverleners meer moeten doen dan enkel geld geven. Zo moet er precieze informatie worden verzameld over de oudere overlevenden en over de oudere bevolking in het algemeen. De experts pleiten voor een model waarbij ouderen geen lijdend voorwerp zijn, maar een actieve rol kunnen spelen. (DB/JS)