Oumou Sangare komt op voor vrouwen

‘Als ik bij haar in de wagen zat in Mali, gingen sommige mensen harder rijden met de brommer als ze zagen dat de auto van en met Oumou Sangare voorbijkwam, om dan te wuiven en kushandjes te geven’, zegt Goris. Hij trok op uitnodiging van haar platenmaatschappij begin dit jaar naar Mali om lange gesprekken te voeren met Sangare en de nieuwe cd van de zangeres wat luister bij te zetten.
Ook haar teksten zijn heel sociaal geëngageerd?
Gie Goris: Ze zijn heel geëngageerd, maar de teksten zijn vooral duidelijk gericht op de situatie van vrouwen in Afrika en bij uitbreiding de rest van de wereld. Het engagement van sociale uitsluiting of armoede is veel minder aanwezig. Ik heb haar daarnaar gevraagd, want ze is zelf van de onderkant van de samenleving kunnen opklimmen. Ze zegt dat armoede een probleem is, maar ze vindt dat haar thema de verdrukking van de vrouwen is, daar gaat ze ook altijd naar terug en het zal haar thema blijven.
Is dat een persoonlijk verhaal?
Ik denk dat dat een groot persoonlijk trauma is, maar ze verwerkt dat op een constructieve manier. Het trauma is niet zozeer haar eigen ervaring, maar de ervaring van wat haar moeder is aangedaan. Toen zijzelf twee jaar oud was, heeft haar vader haar moeder en twee andere kinderen laten zitten omdat hij een tweede vrouw genomen had, en hij met die vrouw naar het buurland getrokken is.
Daardoor is haar moeder aan de rand van de samenleving gekomen en moest ze zelf voorzien in haar inkomsten, niet evident. De enige mogelijkheid die de moeder had om te overleven, was zingen, maar dat was heel precair en levert niet veel respect is.
Ze heeft gezien wat de omgang van mannen met vrouwen in een traditionele setting als Mali -waar kasten gewoon zijn, waar islam de dominante religie is en dus polygamie een aanvaarde sociale praktijk is -teweegbrengt, zoals voor haar eigen moeder. Ze heeft zich duidelijk voorgenomen om, als ze daar iets kon aan doen, dat zou doen. Veel van haar teksten gaan over die problemen en ze zet zich heel expliciet af tegen polygamie en hoe dat gepraktiseerd wordt?
Heeft ze daar nog nooit tegenkanting tegen gekregen?
In het begin kreeg ze daar behoorlijk wat moeilijkheden mee in de door mannen gedomineerde samenleving en artistieke scene. Maar haar succes was zo groot dat ze haar niet hebben kunnen stoppen. Het grootste succes dat ze in haar carrière gescoord heeft is ‘Diaraby’, dat gaat niet over de problematiek van polygamie, maar over een nog groter taboe in de Malinese samenleving, namelijk over de vrouwelijke seksualiteit zelf.
Ze zingt als vrouw over zin om te vrijen, om haar vriend te strelen. Een behoorlijk sensueel nummer dat vrij ver gaat in een Malinese context. Dat is ingeslagen als een bom en blijft het topnummer -ook voor de nieuwe generaties- van Sangare. Ze heeft daardoor iets opengebroken in de Malinese samenleving dat nog altijd moet opengebroken worden. Dat merk je ook aan de reacties van jonge mensen als dat nummer gespeeld wordt of niet op haar setlist staan had op een festival in Segou. Het publiek heeft geëist dat ze het speelde.
Haar thema is breder dan polygamie, het is opkomen voor vrouwen in al hun aspecten en mogelijkheden, niet alleen als waardigheid binnen het huwelijk, maar ook als volle mens, die ook kan genieten van seksualiteit. Binnen een traditionele Afrikaanse samenleving ligt dat nog wat moeilijker dan een vrouw die zich verzet tegen een tweede of derde vrouw.
Lees ook: Oumou Sangare, keizerin van de West-Afrikaanse muziek