Overstromingen openen de ogen voor grensoverschrijdend waterbeheer

In de vallei van de Sutlej stijgt de spanning met het uur. Zware aardverschuivingen hebben eind juli de Parechu afgedamd, een bijrivier van de Sutlej. Het stuwmeer dat daardoor hoog in de bergen is ontstaan, strekt zich volgens de Indiase luchtmacht intussen uit over 190 hectaren. De watermassa blijft aangroeien en bedreigt honderden dorpen lang de Sutlej, een rivier die door Himachal Pradesh en de aangrenzende deelstaat Punjab stroomt en daarna haar weg voortzet in Pakistan.

Volgens experts kan de puindam van het plots verschenen stuwmeer het op elk moment begeven. Geweldige vloedgolven zouden dan tot 350 dorpen in Himachal Pradesh kunnen wegvegen of onder water zetten. In het district Kinnaur zijn al 4.000 gezinnen geëvacueerd. Het Indiase leger houdt helikopters in gereedheid om meteen hulp te kunnen bieden.

India wachtte donderdagochtend nog steeds op groen licht vanuit Peking om het stuwmeer op de Parechu van nabij te kunnen onderzoeken. De Chinese autoriteiten hadden India wel verwittigd van de op handen zijnde ramp, en er is direct contact tussen het leger van de twee landen. Maar daarmee houdt de wil tot samenwerking voorlopig op. China zou een Indiaas voorstel hebben afgewezen om delen van de natuurlijke puindam met gecontroleerde ontploffingen weg te blazen en zo het stuwmeer geleidelijk te laten leeglopen.

In 2000 vonden in Kinnaur meer dan 150 mensen de dood toen de Sutlej spectaculair buiten haar oevers trad nadat de puindammen van enkele natuurlijke stuwmeren in Tibet het hadden begeven. De vloedgolven spoelden ook 98 bruggen over de Sutlej weg. In hetzelfde jaar maakte een dambreuk bij een ander natuurlijk meer op de Tsangpo, de bovenloop van de Brahmaputra in Tibet, 50.000 mensen dakloos in de Indiase deelstaat Arunachal Pradesh. Die ramp veroorzaakte ook verder stroomafwaarts in Assam en Bangladesh overstromingen.

De relaties tussen India en China zijn pas de laatste jaren aan de beterhand, waardoor ook de samenwerking op het vlak van rivierbeheer nog maar langzaam van de grond begint te komen. Pas in 2002 ondertekenden de twee landen een akkoord om het begin de jaren 60 stopgezette gemeenschappelijk onderzoek van het bekken van de Sutlej weer aan te vatten.

Maar India en Bangladesh maken zich meer zorgen over de Brahmaputra. De onbeheersbaarheid van die machtige rivier vormt de belangrijkste oorzaak van de jaarlijkse terugkerende overstromingen in het oosten van het subcontinent. De extreme waterellende van dit jaar heeft in Bangladesh en het oosten van India bijna 2000 mensenlevens gekost. Miljoenen mensen hebben hun huizen verloren, in Bangladesh hebben 20 miljoen mensen voedselhulp nodig. Deelstaatpremier Tarun Gogoi van Assam wijt de verwoestingen in zijn deelstaat aan de bouw van een nieuw stuwmeer in Bhutan en aan de erosie die het gevolg is van massale ontbossing in China en Birma. Daardoor vloeit regenwater sneller af, terwijl er ook meer aarde en puin wordt meegevoerd waardoor de bedding van de rivier in lagergelegen gebieden wordt opgehoogd.

Alle landen van Zuid-Azië zouden baat hebben bij meer samenwerking op het vlak van waterbeheer. De rivieren die hun oorsprong vinden in de Himalaya, vloeien door China, Nepal, Bhutan en het noorden van India naar lagergelegen gebieden in India, Pakistan en Bangladesh. Het is hoog tijd dat die landen hun politieke geschillen opzijzetten om te gaan samenwerken, zodat de bevolking in de regio meer kan profiteren van het water uit de Himalaya in plaats van elk jaar voor overstromingen te moeten vrezen, zegt Sudhirendar Sharma, een voormalige adviseur van de Wereldbank.

Terwijl het water de mensen in het oosten van Zuid-Azië nog tot aan de lippen reikt, begint een groot deel van Pakistan zich langzaam te herstellen van lange droogteperiodes. Het uitblijven van de normale regenval was een zware tegenslag voor de landbouw in die streken. Pakistaanse parlementsleden vinden dat hun regering moet overwegen meer water te kopen van India. Ze willen ook dat Pakistan het Indusverdrag heronderhandelt. Die overeenkomst, die onder toezicht van de Wereldbank tot stand kwam, regelt de verdeling van het water van de grote rivier en haar belangrijkste nevenlopen, waaronder de Sutlej. Experts vinden dat India en China ook dergelijke verdragen zouden moeten uitwerken voor de rivieren die ze delen. India heeft verder ook waterverdragen met Nepal en Bangladesh over gemeenschappelijke rivieren. Maar critici vinden dat daarin de Indiase noden te veel gewicht krijgen, ten nadele van de belangen van de twee andere partners. (PD/MM)