Pakistans 'beloning' kan een blok aan het been worden - commentaar

De Pakistaanse minister van Buitenlandse Zaken Khurshid Mahmood Kasuri juichte dat de nieuwe status de goede relatie tussen Washington en Islamabad zal bevorderen. Pakistan staat nu op gelijke hoogte met andere VS-bondgenoten, zoals Israël, Japan, Zuid-Korea, Australië en Nieuw-Zeeland en is het vierde moslimland dat deel uitmaakt van de liga van niet-NAVO-bondgenoten. Eerder kregen Egypte, Jordanië en Bahrein die status al.

Pakistan heeft zijn plaats in het rijtje te danken aan de welwillendheid van president Gen Pervez Musharraf om mee te werken aan de strijd tegen het terrorisme. Of, zoals Powell verwoordde: President Bush en het Amerikaanse volk hebben waardering voor de Pakistaanse inspanningen om een veiliger wereld voor ons allemaal te creëren.

De Amerikaanse regering is vooral ingenomen met de Pakistaanse medewerking aan de sinds een paar weken verhevigde klopjacht op Al-Qaedaleiders in de regio. De Amerikanen vermoeden dat de tweede man na Osama bin Laden, Ayman al-Zawahri, zich schuilhoudt in de Pakistaanse provincie Zuid-Waziristan bij de grens met Afghanistan.

De stap de Verenigde Staten lijkt echter kortzichtig en alleen genomen met het oog op resultaat op korte termijn. De nieuwe situatie zal nieuwe onevenwichtigheden creëren in de toch al complexe driehoeksverhouding tussen Washington, Islamabad en New Delhi. Dat komt de stabiliteit en veiligheid in Zuid-Azië niet ten goede.

De verwachte voordelen die Pakistan zal genieten als bondgenoot, kunnen een illusie blijken. Ze worden waarschijnlijk tenietgedaan door toenemende druk van de VS om de ‘wederzijdse samenwerking’ in de strijd tegen het terrorisme te versterken. Een overeenkomst die Amerikaanse militairen toestaat om op Pakistaans grondgebied die strijd voort te zetten, is zeker niet denkbeeldig.

Op de toekenning van de status aan Pakistan is in de Indiase politiek met ontzetting gereageerd. Hoewel een directe reactie uitbleef, is bij de regering een ‘onaangenaam gevoel’ ontstaan, schreef The Times of India. De Amerikaanse ambassade in India stuurde de gevolmachtigd ambassadeur Robert Blake om het brandje op Buitenlandse Zaken te blussen. In New Delhi heerst bezorgdheid dat de status van niet-NAVO-bondgenoot, Pakistan de mogelijkheid biedt om nieuwe wapens te kopen, zoals de P-3C Orion maritieme patrouillevliegtuigen, Harpoon-raketten en misschien zelfs F-16 gevechtsvliegtuigen.

India is echter geneigd om de belangrijke rol die de Verenigde Staten Pakistan geeft, te beschouwen als een stap terug in de eigen pogingen om een langdurig en exclusief ‘strategisch partnerschap’ met de VS op te bouwen.

De Pakistaanse overheid heeft twee voordelen van het nieuwe bondgenootschap. Musharraf kan zijn critici de mond snoeren, die hem er al lange tijd van beschuldigen dat hij te veel toegeeft aan de VS, zonder er veel voor terug te krijgen. Hij zou het ongelijk kunnen bewijzen van de critici die beweren dat Washington niet geïnteresseerd is in een langdurige relatie en Pakistan tot nu toe altijd gedumpt heeft zodra de strategische doelen bereikt waren.

Ten tweede wordt verwacht dat Islamabad kan rekenen op wapenleveranties vanuit de VS en dat is voor het eerst sinds 1990. Pakistan heeft een paar jaar geleden al een verlanglijstje voor geavanceerde wapens ingediend bij de VS. Maar het nieuwe bondgenootschap opent niet de deuren voor ongelimiteerde wapenleveranties. De militaire steun zal eerder liggen op het terrein van lage tarieven voor huurwapens, hulp bij ontwikkeling van militair materieel en militaire trainingen.

Als het tot wapenleveranties komt, dan is het waarschijnlijk dat de Verenigde Staten daar een voorwaarde aan verbinden, namelijk het ondertekenen van een Status of Forces Agreement (SOFA). Zo’n overeenkomst herdefinieert de status van Amerikaans legerpersoneel en eigendommen op buitenlands grondgebied. SOFA’s zorgen voor immuniteit, ze vrijwaren Amerikanen in het buitenland van strafvervolging en civielrechtelijke procedures.

SOFA’s zijn omstreden in Japan, Zuid-Korea, op de Filipijnen en in Bangladesh (waar de Amerikaanse regering in 1991 eerst ondertekening van een SOFA eiste, voordat werd overgegaan tot hulpverlening aan de slachtoffers van een cycloon). Mensenrechtenorganisaties zijn kritisch over de SOFA’s. Kritiek kwam vooral na diverse incidenten. In 1995 werd in Japan een schoolmeisje verkracht door Amerikaanse militairen en in Zuid-Korea werden in 2002 een paar jonge meisjes doodgeschoten vanuit een legervoertuig.

De VS hebben immuniteitsovereenkomsten met negentig landen. Een mogelijke SOFA ligt in Pakistan extra gevoelig, vanwege de pro-Amerikaanse houding van Musharraf. Als de druk van de VS op Pakistan toeneemt, kan de ‘beloning’ van Amerika al snel veranderen in een blok aan het been.