Papieren tijger krijgt melktanden - analyse

De AMIB is het eerste initiatief voor vredeshandhaving dat werd geboren in de schoot van de Afrikaanse Unie. De vredesmacht moet ervoor zorgen dat het staakt-het-vuren in Burundi wordt toegepast, dat de Burundese milities ontwapenen en demobiliseren en dat de voormalige strijders opnieuw een plek vinden in de gewone maatschappij. De vredesmacht is 2870 soldaten sterk, wat vooral de verdienste is van Zuid-Afrika (1600 manschappen) en Ethiopië (980 manschappen). Het Mozambikaanse contingent moet eind deze maand ter plaatste zijn en blijft een jaar in Burundi, want dan moet een vredesmacht van de Verenigde Naties het overnemen.

De AMIB bewijst dat de AU geen tandeloze tijger of een praatbarak is. Er werden meer dan 200.000 mensen gedood in het Burundese conflict en de troepen van de Unie zijn ter plaatse om te verzekeren dat het geweld stop, zegt Abednego Ntshangatsi, voormalig Buitenlandminister van Swaziland die op 9 juli 2002 mee aan de wieg stond van de Afrikaanse Unie, de opvolger van de inefficiënte Organisatie voor Afrikaanse Eenheid. De Unie slaagt er in tegenstelling tot zijn voorganger wel in om Afrikaanse vredesakkoorden te versterken door troepen te ontplooien. Het afdwingen van vrede - bijvoorbeeld in de Congolese Uturi-regio, in Liberia, Ivoorkust of de andere conflicthaarden - is er voorlopig nog te hoog gegrepen.

De Afrikaanse Unie, officieel geconcipieerd op 23 april 2001, ging effectief van start op 9 juli 2002 in het Zuid-Afrikaanse Durban. Een jaar later wil de Unie aantonen dat ze meer is dan een praatshop voor ministers die van reizen houden. De militaire samenwerking kan echter niet maskeren dat de Afrikaanse Unie internationaal weinig voorstelt. De Unie werkt in financieel opzicht nog steeds met een zo goed als lege kas. Zolang de lidstaten hun bijdragen niet betalen, blijven programma’s van AU-signatuur onbestaand. Slechts 16 van de 53 landen hebben hun lidgeld volledig betaald.

Dode letter blijft ook het zogenaamde Peer Review Mechanisme. De internationale controle op behoorlijk bestuur en democratie - zowat de ruggengraat van zowel de AU als van het investeringsplan NEPAD - is er niet. De Afrikaanse Unie weigert tot nader orde zelfs commentaar te leveren op Zimbabwe, waar president Robert Mugabe het afgelopen jaar openlijk een loopje nam met de meest elementaire democratische regels. De grootste druk op Mugabes regime komt voorlopig uit de Europese Unie. Voorzitter Thabo Mbeki weigerde in april in te gaan op de mensenrechtenschendingen in Zimbabwe. De AU heeft niet over Zimbabwe gepraat, zo verklaarde Mbeki botweg. Mbeki liet elk initiatief over aan de 14-koppige Zuid-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenschap (SADC), maar veel diplomatieke potten brak dat samenwerkingsverband evenmin.