'Persoonlijke voorkeur Bush belangrijker dan ideologie'

Het vertrek van minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell en de benoeming van nationale veiligheidsadviseur Condoleezza Rice als zijn opvolger, lijken die laatste interpretatie te ondersteunen. Dat geldt ook voor de benoeming van de plaatsvervanger van Rice, Stephen Hadley, op haar post.

Powell en Bush hebben elkaar nooit gemogen hebben, voeren de aanhangers van de nieuwe theorie aan. Bush kond het moeilijk verdragen dat Powell zich onafhankelijk opstelde en erg populair was. Die onvrede werd nog aangewakkerd doordat Powell duidelijk liet merken het niet eens te zijn met bepaalde regeringsstandpunten.

‘Loyaliteit’ en niet ideologie zou de beslissende factor zijn geweest bij de huidige herschikking binnen de regering. De benoeming van Alberto Gonzales als minister van Justitie en Margaret Spellings als minister van Onderwijs, past in dit plaatje. Gonzales is een goede vriend van de president en was evenals Spellings een naaste medewerker van Bush toen hij nog gouverneur in Texas was.

Beide kandidaten zijn loyaal, maar worden als meer gematigd gezien dan hun voorgangers en kregen in het verleden hevige kritiek te verduren van christelijk rechts. Ook Condoleezza Rice kan haar nieuwe functie heel goed te danken hebben aan haar loyaliteit en minder aan het ideologische standpunten. Over haar ideologische ideeën is tot op heden weinig bekend. Condi Rice is meer een pragmatische conservatief dan een ideoloog, zegt Charles Kupchan van de Council on Foreign Relations. Hoe ze zich gedurende de eerste termijn heeft ontwikkeld, weten we niet. Het kan zijn dat ze overschreeuwd is door de hardliners of dat ze van gedachten veranderd is en een meer neoconservatieve houding heeft aangenomen. Maar het kan ook zijn dat ze in de tweede termijn zorgt voor wat evenwicht, concludeert Kupchan in een interview.

Over Rice is moeilijk een voorspelling te doen. Dat komt voor een deel omdat ze in tegenstelling tot Powell nooit in interviews of via lichaamstaal heeft laten merken het niet eens te zijn met de officiële lijn van de regering. Haar actieve deelname aan de propagandaoorlog die vooraf ging aan de aanval op Irak, haar vurige verdediging van de oorlog daarna en haar benoeming bij de Nationale Veiligheidsraad, suggereren een bekering tot meer ideologisch geïnspireerde standpunten.

Maar anderzijds had Rice de afgelopen jaren ook een belangrijke matigende invloed op het internationale diplomatieke toneel. Ze wist de relatie tussen de Verenigde Staten en Rusland stabiel te houden en verbeterde de relatie met China, zij het ten koste van Taiwan. Bovendien weigerde ze mee te doen aan het verder op scherp zetten van de verhouding tussen Amerika en de Europese Unie, iets waar haar collega’s in het Pentagon en vice-president Dick Cheney in uitblonken. Haar gemengde staat van dienst maakt het moeilijk voor analisten om voorspellingen te doen over de huidige standpunten van Rice en haar bereidheid positie te kiezen tegen Cheney, Rumsfeld en andere neoconservatieven.

Het wachten is nu op de invulling van de post van onderminister van Buitenlandse Zaken. Afgelopen maandag kondigde Richard Armitage, een vriend van Colin Powell, zijn vertrek van deze post aan. Uit een interne publicatie, het Nelson Rapport, blijkt dat Armitage in beeld is als kandidaat voor de functie van National Intelligence Director, een nieuwe functie waarover het Amerikaanse Congres nog in gesprek is. Zo’n benoeming zou er eveneens op wijzen dat Bush niet selecteert op basis van ideologie. (JS/PD)