Plan aidsbestrijding werkt pas als gezondheidszorg wordt genezen

De komende vijf jaar hoopt de Zuid-Afrikaanse overheid een miljoen aids-patiënten te bereiken. Per patiënt kost de behandeling honderd dollar per jaar, ongeveer vijftig keer minder dan de prijs eind vorig jaar. “Twee jaar geleden zou dit programma onmogelijk zijn geweest – onder meer door de kost van de medicijnen en de tests,” zegt Manto Tshabalala-Msimang, de minister voor Volksgezondheid. “Nu is het mogelijk dankzij de dalende geneesmiddelenprijzen en de mogelijkheid om bepaalde medicijnen in Zuid-Afrika te maken, alsook de succesvolle onderhandelingen met de farmaceutische bedrijven.”

De spectaculaire prijsdaling is er gekomen onder druk van een internationale campagne voor betaalbare aidsremmers. De actievoerders kwamen daarbij frontaal in aanvaring met de Zuid-Afrikaanse regering, die niet geloofde in de haalbaarheid van een nationaal gezondheidsprogramma voor de verstrekking van aidsremmers. Dwarsligger nummer één was de Zuid-Afrikaanse president. Thabo Mbeki is sinds 1999 een aanhanger van een negationistische medische school, die stelt dat het HIV-virus dat aids veroorzaakt, niet bestaat. Wetenschappers uit dit marginale kamp beweren ook dat aidsremmers giftig zijn.

Nu is er een duidelijk kentering, zegt Peter Piot, de baas van UNAIDS. “Er is sprake van een sterk politiek engagement met meer fondsen en een vernieuwde inspanning om programma’s voor preventie en behandeling te ondersteunen.” Piot denkt dat de strijd tegen aids in Afrika nu in een “cruciale nieuwe fase” terecht komt. “De moedige Zuid-Afrikaanse beslissing zal andere Afrikaanse regeringen mobiliseren” om gratis aidsremmers te verstrekken.

We zijn erg blij. Als het plan wordt uitgevoerd, dan zullen er vele levens gered worden,” zegt Nkululeko Nxesi, de directeur van de Vereniging van Mensen met HIV en AIDS. Ook de Treatment Action Campaign (die de strijd voor gratis aidsremmers aanvoerde), de vakbondskoepel Cosatu en de Zuid-Afrikaanse oppositiepartijen reageerden positief op het nieuws.

Zuid-Afrika heeft het grootste aantal hiv-besmettingen ter wereld. Vijf van de 45 miljoen Zuid-Afrikanen zijn besmet. Aids is er de belangrijkste doodsoorzaak geworden.

Experts benadrukken dat het moeilijk zal zijn om de aidsremmers tot bij de mensen te krijgen en om de toediening van de aidscocktails adequaat te begeleiden. De Zuid-Afrikaanse gezondheidszorg ligt zowat in puin. Zuid-Afrika moest als gevolg van structurele aanpassingsprogramma’s van de tweede helft van de jaren negentig tot twee jaar geleden de broeksriem aanhalen en dat is ten koste gegaan van de medische dienstverlening. Bovendien is een aanzienlijk deel van het medisch personeel vertrokken door de ‘brain drain’ naar groenere weiden.

Doktersbegeleiding is cruciaal voor het welslagen van het plan. Aidsremmers werken niet als ze niet juist worden ingenomen. Als grote aantallen patiënten vroegtijdig met de behandeling zouden stoppen, wakkert dat de ontwikkeling van resistente vormen van aids aan.

Om dit soort zorg te besteden zijn grote inspanningen nodig om de Zuid-Afrikaanse gezondheidszorg te verbeteren, erkent de regering. Het plan kost de Zuid-Afrikaanse autoriteiten 45,4 miljoen dollar in het eerste jaar. De volgende vijf jaar is anderhalf miljard dollar nodig.