Politieke onzekerheid in Irak verhoogt spanning tussen soennieten en sjiieten

Wereldwijd zijn er 135 miljoen sjiieten, 10 procent van de totale moslimbevolking. Na de dood van de profeet Mohammed raakten de moslims verdeeld tussen volgelingen van kalief Aboe Bakr en Ali ibn Abi Talib, de schoonzoon van de profeet. Zowel Talib als zijn zoon Hoessein werden later door Soennieten vermoord. Het grootste verschil tussen beide stromingen is de rol van geestelijken als gidsfiguren bij de sjiieten. Soennieten zijn gekant tegen elke vorm van erfopvolging.

De verschillen zijn gedeeltelijk religieus. Beide partijen zien de andere kant als rigide en minder geëvolueerd, zo vertelt een soennitische kunstenaar uit de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Tegelijk is er een zekere vriendschappelijkheid tussen de twee stromingen. Er zijn soms ‘gemengde huwelijken’ en het is ook niet ongewoon elkaars moskeeën te bezoeken. Het onderscheid wordt nu evenwel misbruikt door politici als voorwendsel voor religieus geweld.

Iran is voorlopig het enige land waar de sjiieten de macht in handen hebben. Na de val van Saddam Hoessein bereiden ook de Iraakse sjiieten, zestig procent van de bevolking, zich voor op regeringsdeelname. Vooral in de sjiitische heilige steden als Najaf en Karbala vullen de partijen en milities het vacuüm dat werd achtergelaten door de Baath-partij.

De partij van Saddam had Irak een seculier en pluralistisch karakter gegeven. Volgens sommigen zal dit ook onder de sjiieten zo blijven. Tijdens de oorlog tussen Irak en Iran (1980-1988) bleef het overgrote deel van de sjiieten trouw aan Saddam, in plaats van zich aan te sluiten bij de islamitische revolutie in het vijandige buurland.

De meeste Sjiitische leiders in Najaf verwerpen de visie van ayatollah Khomeini om de macht in handen te geven van sjiitische geestelijken, zegt Nouri al-Sagban, een sjiitische dokter uit de VAE. Ze vinden dat de geestelijken corrupt zijn geworden, tot ongenoegen van de bevolking. Er volgt nu een krachtmeting tussen sjiieten die voor een scheiding zijn van moskee en staat, en aanhangers van een regime op Iraanse leest.

Volgens Sagban werden de sjiieten onder Saddam niet onderdrukt. Het regime was niet soennitisch, maar neutraal. Niemand werd ontzien, of het nu ging om Arabieren, christenen, Koerden of Turkmenen. Zelfs de soennieten in buurland Koeweit moesten eraan geloven. Saddam dacht alleen maar aan zijn eigen belang.

De soennitische kunstenaar is niet overtuigd van de seculiere principes van de Iraakse sjiieten. Onder Saddam was er helemaal geen godsdienstvrijheid. Bij recente religieuze manifestaties duiken de bloedige zelfverminkingspraktijken weer op die zo typisch zijn voor de sjiieten. Je kan nooit uitsluiten dat geloofsgenoten in Irak en Iran samenspannen tegen de soennitische vijand.

Bahrein heeft net als Irak een sjiitische meerderheid en een soennitische regering. Parlementsverkiezingen maakten vorig jaar het einde aan twintig jaar religieuze onrust. De soennieten vrezen dat de gebeurtenissen in Irak het politieke evenwicht in de regio kunnen verstoren.

Ook in Saudi-Arabië putten sjiieten hoop uit de gebeurtenissen in Irak. De sjiitische sjeik Hasan al-Safar verklaarde dat het nu maar eens uit moest zijn met de discriminatie. In Saudi-Arabië zijn topposities in het leger, de politiek en de diplomatie voor sjiieten niet toegankelijk en is er een verbod op sjiitische religieuze of culturele manifestaties.