Potentieel vaccinatie blijft onderbenut

Naar schatting 2,3 miljoen mensenlevens per jaar worden gered door het opdrijven van de vaccinatie-inspanningen. Het aantal kinderen dat sterft aan de mazelen is met 60 procent gedaald sinds het begin van een doorgedreven campagne. Tegen 2010 willen internationale organisaties, verenigd in de Measles Campaign, het aantal mazelendoden met 90 procent verminderen.
“Naast vaccinatie krijgen nu meer dan 2 miljoen Afrikanen elk jaar aidsremmende geneesmiddelen”, zei de prominente immunoloog Gustav Nossal op een driedaags congres over vaccins en immunotherapie in Canberra. “Velen dachten dat dit onmogelijk zou zijn, maar eigenlijk moeten we streven naar zeven miljoen. Rijke landen zoals de leden van de G8 stellen zich tevreden met symbolische gebaren. We moeten ervoor zorgen dat de regeringen hun beloften houden.”

Mogelijkheden en beperkingen

Op de Sir Mark Oliphant Vaccine and Immunotherapy Technologies Conference ging het erover in welke mate met vaccines en immunotherapie iets kan worden ondernomen tegen levensbedreigende ziekten als kanker, aids, tuberculose, SARS of de vogelgriep die wordt veroorzaakt door het H5N1-virus.
Onderzoek van de universiteit van Melbourne heeft uitgewezen dat door immunotherapie het afweersysteem van het lichaam kan worden ‘geboost’, zodat het hiv-virus sterker wordt aangevallen. Professor Stephen Kent zei dat de therapie gemakkelijk toe te dienen was en dat ze samen kon worden gebruikt met antiretrovirale geneesmiddelen. Toch blijft aids een lastig doelwit, omdat het virus in staat is van gedaante te veranderen om aanvallen af te weren.
Ook voor de ademhalingsziekte SARS, die in de periode 2002-2003 8000 mensen trof en 774 mensenlevens eiste, is er nog geen afdoend vaccin. Professor Zihe Rao en zijn team van de universiteit van Nankai in Tianjin, China werken aan een geneesmiddel om de reproductie van het virus te voorkomen. Ze gebruiken daarvoor een unieke mengeling van moderne 21ste-eeuwse moleculaire biologie en traditionele Chinese geneeskunde.
Een andere dodelijke ziekte waarvoor geen vaccin bestaat is de vogelgriep die veroorzaakt wordt door het H5N1-virus. De ziekte eiste tot nu toe 236 mensenlevens. Volgens dokter Peter Daniels van het Australische Laboratorium voor Dierengeneeskunde is het lastig werken omdat in éénzelfde land voor verschillende varianten van het virus verschillende vaccins nodig zijn. Een zwaar getroffen land als Indonesië doet er volgens hem goed aan om vooral de besmetting van dieren op mensen te stoppen, onder meer door transporten van vogels beter te controleren.

Nieuwe vaccins tegen tbc

Een ander Australisch team, onder leiding van professor Warwick Britton, kwam twee nieuwe vaccins voorstellen tegen tuberculose. Ze vergroten de bescherming bij volwassenen die al tegen de ziekte zijn ingeënt en bij kleine kinderen.
Tuberculose is aan een comeback bezig omdat er varianten opduiken die resistent zijn tegen het het BCG-vaccin (Bacillus Calmette-Guérin) dat al bijna 90 jaar wordt gebruikt. Elk jaar worden 20 miljoen mensen getroffen door tbc en sterven twee miljoen mensen aan de gevolgen van de ziekte. Ongeveer twee miljard mensen, een derde van de wereldbevolking, zijn ooit in contact geweest met tbc en sommigen blijven latente dragers van de ziekte.
Ten slotte is er kanker, dat in de volgende twintig jaar dreigt uit te groeien tot de voornaamste doodsoorzaak in de wereld. Er bestaan al twee vaccins, één tegen hepatitis B, dat leverkanker kan veroorzaken, en één tegen de menselijke variant van het papillomavirus baarmoederhalskanker en genitale wratten veroorzaakt.
“Het glas is halfvol”, zo omschreef professor Ian Frazer, de voorzitter van de conferentie die ook een vaccin tegen baarmoederhalskanker ontwikkelde, het gebruik van immunotherapie bij kankerpatiënten. “Besmettelijke ziekten zijn een wereldwijd probleem, en vaccins bieden de beste hoop om ze in de 21ste eeuw onder controle te krijgen.”