Proces over operatie Condor van start in Argentinië

Operatie Condor was een samenwerking tussen de dictaturen van Argentinië, Bolivia, Brazilië, Chili, Paraguay, Peru en Uruguay om tegenstanders van de regimes uit de weg te ruimen. Doelwit waren guerrillastrijders, politieke activisten, vakbondsleiders, studenten, priesters, journalisten en moeders die wilden weten wat er met hun vermiste kinderen was gebeurd.

“Dit is het eerste proces gericht op de vervolging van de verantwoordelijken voor Operatie Condor in Latijns-Amerika, los van rechtszaken die in sommige landen over specifieke gevallen zijn gehouden”, zegt advocaat Luz Palmas van de  Fundación Liga Argentina por los Derechos Humanos, een mensenrechtenorganisatie.

Tot de 25 verdachten behoren Videla en generaals zoals Reynaldo Bignone en Luciano Benjamín Menéndez. De Uruguayaanse generaal Manuel Cordero, die een rol speelde in het illegale detentiecentrum Automotores Orletti in Buenos Aires, is door Brazilië uitgeleverd voor het proces.

“Orletti was een operationele basis voor Condor. Ontvoerde buitenlanders werden erheen gebracht. Daarom is besloten Orletti en Operatie Condor in één zaak te behandelen”, zegt Palmas, die zowel de overlevenden van het martelcentrum als de slachtoffers van gedwongen verdwijningen vertegenwoordigt.

Ongrondwettelijk

Drie van de verdachten kunnen het proces om gezondheidsredenen niet bijwonen. Vijftien anderen overleden in de aanloop naar het proces. Het proces over de ontvoering en gedwongen verdwijning van 106 mensen kan twee jaar gaan duren. De meeste slachtoffers (48), komen uit Uruguay. Daarnaast gaat het om Bolivianen, Argentijnen, Chilenen, Paraguayanen en een Peruaan.

De zaak werd in gang gezet in 1999. Toen waren de twee amnestiewetten die vervolging van Argentijnse militairen die zich tijdens de dictatuur (1976-1983) schuldig hadden gemaakt aan mensenrechtenschendingen, nog van kracht. Gedwongen verdwijningen werden aangemerkt als een misdaad tegen de menselijkheid die niet onder de amnestie viel.

In 2005 werden de amnestiewetten ongrondwettelijk verklaard door het Hooggerechtshof, evenals de presidentiële pardons voor voormalige leden van de militaire junta. Vanaf dat moment kwam er schot in de zaak.

Impuls

Bij Orletti ging het om illegale detentie en marteling. Zesenvijftig slachtoffers zijn geïdentificeerd. Sommigen van hen, zoals de Uruguayaanse Ana Inés Quadros, leven nog. Zij getuigde al in 2010 tegen vier daders die behoorden tot de Argentijnse inlichtingendiensten.

Quadros werd in juli 1976 ontvoerd in Buenos Aires en naar Orletti gebracht, waar ze werd gemarteld en verkracht door generaal Cordero. Later werd ze overgebracht naar een illegaal detentiecentrum in Uruguay, waaruit ze uiteindelijk werd bevrijd. Cordero wordt echter alleen vervolgd voor illegale detentie onder Operatie Condor, en niet voor de misdaden die hij beging in Orletti. Dat komt doordat het Braziliaanse rechtssysteem voor die zaak geen uitleveringstoestemming gaf.

Volgens Lorena Balardini, onderzoekscoördinator voor het Centrum voor Juridische en Sociale Studies (CELS), een plaatselijke mensenrechtengroep, is de rechtszaak de grootste tot nu toe in de regio over Operatie Condor. “Deze zaak kan een impuls geven aan andere landen waar de procedures vertraging oplopen.”