Quinoa en het dilemma van de vrije markt

Bijna de helft van alle quinoa wordt in Bolivia geproduceerd, gevolgd door Peru en Ecuador. Het was op vraag van de Boliviaanse president Evo Morales dat de VN 2013 uitriepen tot internationaal jaar van de quinoa. De voorbije jaren heeft het gouden Andesgraan de wereldmarkt veroverd. Op de Europese en Amerikaanse markten, tot in Japan en China, is het product gegeerd als zoete honing; het is gezond, organisch verbouwd, integraal, glutenvrij en fair trade –want nagenoeg volledig in handen van de boerengemeenschappen. Door de grote vraag is de prijs verdrievoudigd op zes jaar tijd.

Spanningen

De explosieve groei van het gewas dreigt echter zowel het ecosysteem als de economie van de boerengemeenschappen te ontwrichten. Door de uitbreiding van het quinoa-areaal nemen landconflicten toe omdat het in de hoogvlakten vaak ontbreekt aan eigendomstitels en afbakeningen van territoria. Boeren die in het verleden naar de stad trokken, keren weer om een graantje mee te pikken van de quinoa-boom. Gevolg zijn toenemende sociale spanningen tussen gemeenschappen.

De quinoateelt ging altijd hand in hand met de lamakweek. De lama’s zorgen voor de bemesting van het braakliggende quinoa-areaal. Met de intensivering van de teelt is er geen braakliggende grond meer en ontstaat er een conflict met de lamahoeders. Tegelijk komt ook het ecosysteem zelf onder druk door uitputting.

Landhervorming

Opdat de boom de Andesboeren op een duurzame manier ten goede zou komen, heeft Bolivia nood aan een landhervorming, zegt Tanya Kerssen van het Amerikaanse Food First Institute. De tegenstellingen tussen de kleine perceeltjes van de arme boerenlandbouw in de Andes en de monoculturen van de agrobusiness in de oostelijke departementen zijn schrijnend groot.

Een tweede prioriteit volgens Food First is dat er beschermende maatregelen worden genomen om een eigen lokale voedselmarkt te verankeren en de markt te beschermen tegen goedkope voedselimport. Op die manier zouden boeren niet alleen voor hun quinoa maar ook voor andere landbouwproducten een eerlijke prijs krijgen.