Racisme, Populisme en vadertje Staat: Tea-kransjes voor Vlaanderen?

Niet voor het eerst heb ik niet het gevoel dat iemand mij daarboven echt vertegenwoordigt, en nog minder dat ik een echte keuze heb -tenzij kiezen tussen rechts en minder rechts, tussen islamofoob en iets minder islamofoob meetelt natuurlijk. Het besef dat ik dit gevoel deel met de grootste populisten wereldwijd maakt me er niet vrolijker op.
Qua populisme zitten ze in Amerika sinds Obama met de Tea Party beweging. Naar eigen zeggen willen ze hun land terug (‘We want our country back’), en wel op oer-Amerikaanse wijze, dat wil zeggen: met zo weinig mogelijk staatsinmenging en zeker geen “socialisme” à la Obama. Voor ons in Europa is dit specifieke libertijnse probleem niet echt aan de orde, maar we hebben ze allicht wel zien passeren in onze media. De ‘tea-baggers’  bevestigen met de hysterische Sarah Palin op kop, ons clichébeeld van de freaky Americans. In hun protest tegen het huidige regime schrikken ze er niet voor terug om Obama – letterlijk! – af te schilderen als Che Guevara, de Joker van Batman, (de “Dark” Knight, got it?) of zelfs Hitler.
Tegenstanders van de Tea Party waarschuwen vooral voor de racistische ondertoon in de protesten. Het is nog niet helemaal duidelijk wat de reële impact van deze beweging zal zijn, maar vandaag slagen ze er alvast in om met hun libertijnse idealen en common sense, –  en met de hulp van belangrijke media zoals de TV zender FOX – een gevoelige snaar te raken in Amerika, over de partijgrenzen heen.
Dit komt alvast bekend voor. De piepjonge Tea Party zou inderdaad heel wat kunnen leren bij ons. Zeker als het aankomt op het aanvaardbaar maken van racisme en discriminatie. We zien die Amerikanen vaak als excentriekelingen, maar vergeten daarbij dat zij institutioneel lichtjaren op ons vooruitlopen met het bestrijden van racisme en discriminatie. In Amerika doet de Tea Party er zelf alles aan om toch maar niet geassocieerd te worden met racisme. Bij ons gaat het gros van de energie naar het verklaren van de ‘vooroordelen’.
In Amerika was men onlangs uiterst verbolgen over het feit dat één van de pas verkozen Tea-Party politiekers voor de Senaat, Dr. Rand Paul, (R-Kentucky) zich vragen durfde stellen bij het deel van de Civil Rights Act (1964) dat de overheid in staat stelt om te verhinderen dat privéondernemers hun cliënteel en werknemers discrimineren. Paul is tegen racisme en haalt daarvoor zelfs Martin Luther King vanonder het stof, maar vindt niet dat de staat daarin op het privéniveau moet ingrijpen. Bij ons staat dit niet eens op de agenda! Geen partij die de nek uitsteekt voor bindende wetgeving (quota’s, praktijktesten,…) in verband met systematische discriminatie in de privésfeer of elders.
Met dit voorbeeld van racisme en discriminatie wil ik zeker niet suggereren dat dit de enige en allesomvattende problemen zijn in onze samenleving. Eerder dat er nog wel degelijk echte politieke keuzes dienen gemaakt te worden die zowel door het populisme als door het technisch gehakketak in onze politiek vandaag niet eens op de agenda verschijnen.
Ook andere beleidsdomeinen verliezen politici zich vaak in quick-fix spektakel-oplossingen of ondoorzichtig technocratisch gepalaver. Economische crisis? Laten vooral het kapitalistisch systeem zelf niet in vraag stellen! Gewoon links en rechts wat bijsnoeien en met een bang hart afwachten wat er gebeurt. Hopelijk verandert er niet te veel. Migratie? Zéker geen debat over de mogelijkheid van open grenzen! Veiligheid? Weg met de knuffel-rethoriek van uitsluiting en armoede. We zetten liever in op onmiddellijk meetbare maatregelen (zerotolerantie) of vage administratieve en institutionele correcties (hervorming van Brussel, politie, justitie en het gevangeniswezen).
In onze hoog-technocratische post-democratieën zitten we dus met de volgende paradox: enerzijds hebben we het bestuur zo ingewikkeld gemaakt dat er geen echte politieke keuzes meer nodig of mogelijk lijken. Anderzijds doen we aan partijpopulisme om de kiezers geïnteresseerd te houden.
De verzuchtingen van het volk blijven intussen niettemin reëel en dienen au sérieux te worden genomen. De uitdaging bestaat erin om technocratie en democratie met elkaar te verzoenen en hierbij de kwalijke uitwassen van het georkestreerd populisme ‘by all means necessary’ te bestrijden.
Het Amerikaanse voorbeeld leert ons dat het nuttig zou kunnen zijn om alvast te beginnen met de vraag hoe we ons laten vertegenwoordigen. Het aanpakken van de representatie gaat niet alle problemen oplossen, net zoals het populisme of xenofobie dat niet doen. Het is hoogstens een institutionele voorzet om de status quo te doorbreken.
Diversiteit, - niet enkel etnisch-culturele -, op de arbeidsmarkt en in de politiek, het onderwijs en de media kan maar bijdragen tot het doorbreken van de homogeniteit binnen de huidige politieke klasse. En met een beetje geluk zorgen nieuwe mensen voor een variatie aan belangen waaruit dan weer nieuwe ideeën en keuzemogelijkheden vloeien.
In tussentijd ga ik komende zondag bewust stemmen. Ook al zal ik hoogstens kunnen kiezen tussen het micro-managen van de status quo of een (verloren?) proteststem. Maar stemmen doen we. Want zowel het Vlaams realisme als een het Amerikaans optimisme leren me dat elke hoop op verandering bij komende zondag begint. Yes We Can!