Resolutie tegen wapenhandel niet "kogelbestendig"

Analisten betreuren echter dat de resolutie belangrijke factoren negeert, zoals de impact van wapenhandel op de sociaaleconomische ontwikkeling van ontvangende landen en de betrokkenheid van maatschappelijke organisaties bij toekomstige onderhandelingen.

Volgende maand komen de lidstaten bijeen in het hoofdkwartier van de Verenigde Naties (VN) in New York om te onderhandelen over het eerste bindende Wapenhandelverdrag (ATT). Het is een potentieel baanbrekend verdrag waarin de internationale handel in conventionele wapens wordt geregeld. Momenteel bestaat er geen wereldwijde set regels over regulering van de wapenhandel.

Groeiende handel

Volgens verschillende analisten wakkert de slecht gereguleerde markt gewapende conflicten aan en veroorzaakt dat onnodig menselijk lijden. Nobelprijswinnaars zoals  de Dalai Lama, Betty Williams, Elie Wiesel en José Ramos- Horta pleiten - gesteund door niet-gouvernementele organisaties - al sinds 1997 voor een bindend akkoord.

Volgens gegevens van Control Arms, een wereldwijde alliantie, raken een miljoen van de acht miljoen wapens die jaarlijks worden geproduceerd kwijt. Jaarlijks komen 747.000 mensen om bij gewapend geweld. Nog eens tien keer meer mensen raken gewond.

In maart van dit jaar publiceerde het Stockholm International Peace Institute een rapport waaruit bleek dat levering van conventionele wapens aan landen in Afrika is toegenomen met 110 procent in de afgelopen tien jaar. Leveringen aan Afrika ten zuiden van de Sahara groeiden met 20 procent, terwijl leveringen aan Noord-Afrika toenamen met 273 procent.

Corruptie

Het Europees parlement stemde woensdag over de resolutie die de EU wil voorstellen bij de aankomende VN-conferentie. De tekst onderstreept de grote Europese verantwoordelijkheid op het gebied van internationale wapenhandel. Lidstaten van de EU zijn goed voor 30 procent van alle wapenexport en behoren tot de leidende wapenfabrikanten.

In de resolutie staat dat onder het nieuwe VN-verdrag een zo breed mogelijk spectrum van wapens moet vallen, inclusief kleine en lichte wapens. Ook alle aspecten van wapenhandel moeten erin aan bod komen.

Het Europees Parlement riep op tot de oprichting van een VN-eenheid die de wapenhandel in de gaten moet houden. Verder wil het parlement dat er stevige bepalingen in het verdrag komen over rapportages van landen, die hun administratie minstens twintig jaar moeten bewaren. Strikte anticorruptie- en transparantiemechanismen zijn ook noodzakelijk omdat, volgens recente schattingen, de wapenhandel goed is voor 40 procent van alle corruptie in de wereldhandel.

Politieke horden

Volgens sommige experts zijn enkele belangrijke bepalingen echter over het hoofd gezien in de ambitieuze tekst.

“Hoewel deze resolutie een sterke eerste stap is, zijn we teleurgesteld dat er geen aandacht is besteed aan noodzaak om de sociaaleconomische ontwikkeling van ontvangende landen niet te ondermijnen”, zegt Nicolas Vercken van Oxfam in Parijs.

Wim Zwijnenburg programmamedewerker Ontwapening bij IKV-Pax Christi in Amsterdam, zegt dat de EU momenteel wapenexport verbiedt naar landen waar de sociaaleconomische ontwikkeling laag is en de overheidsuitgaven hoog zijn. “Dit criterium is in de nieuwe resolutie verdwenen”, zegt hij. Waarschijnlijk is dat gebeurd omdat het Europees Parlement vreest dat diverse niet-Europese landen een dergelijke bepaling niet zullen accepteren tijdens de aanstaande VN-vergadering.

Landen die tegen de clausule zijn, meestal grote wapenexporteurs of repressieve regimes, noemen een verbod op export naar economisch onderontwikkelde landen “neokoloniaal”, zegt Zwijnenburg. Een argument waarmee volgens hem de wens om wapens te blijven kopen of verkopen wordt gemaskeerd.

Burgerorganisaties

De resolutie spreekt ook niet over de rol van burgerorganisaties bij toekomstige onderhandelingen over de wapenhandel. “Als er over een wapenovereenkomst gesproken wordt tussen twee landen, bijvoorbeeld de VS en Groot-Brittannië, hebben zij de mogelijkheid om met een team van tien mensen te komen, inclusief economische en juridische adviseurs”, zegt Zwijnenburg.

“De meeste Afrikaanse landen kunnen dat niet. Daarom is het belangrijk om burgerorganisaties te betrekken bij deze onderhandelingen. Zij kunnen de armste landen steunen. Meestal zijn dat ontwikkelingslanden waar conflicten spelen. Ngo’s hebben het proces op weg naar een verdrag ooit in gang gezet en het zou jammer zijn als ze nu worden uitgesloten.”