Reusachtige ijsplaat spoorloos verdwenen

Op satellietbeelden van 7 augustus is te zien hoe de ijsplaat van Markham, 50 vierkante kilometer groot en dertig tot vijftig meter dik, op zijn vertrouwde plaats ligt in een fjord aan de noordkust van Ellesmere. Nadien kwamen wolken het zicht belemmeren tot de wetenschappers op 11 augustus moesten vaststellen dat de reusachtige ijsmassa was verdwenen.
“Hoe kan een fjord dat helemaal vol ijs zit in drie dagen ijsvrij worden ?”, vraagt Luke Copland, ijsexpert aan de universiteit van Ottawa, zich af. “Ik kon het eerst niet geloven. De noordkust van Ellesmere is normaal het hele jaar door een gigantische diepvries met dikke permanente ijsmassa’s. Dit jaar zijn voor het eerst in minstens 4000 jaar stukken kust helemaal bloot komen te liggen.
“Ik denk niet dat de recorddooi van vorig jaar gebroken wordt”, zegt Walter Meier van de universiteit van Colorado in het Amerikaanse Boulder. In 2007 bedroeg het verschil in ijsoppervlakte tussen winter en zomer 2,6 miljoen vierkante meter. “Maar het verlies in 2008 is nu al het tweedegrootste sinds het begin van de metingen, en de zomer was niet zo uitzonderlijk warm.”

Geen zegen voor de scheepvaart

Volgens Meier betekent dat dat het ijs veel sneller smelt dan verwacht en dat een ijsvrije pool in minder dan twee decennia een realiteit kan zijn. Een goede zaak voor de scheepvaart? Helemaal niet, zegt Meier. Als het permanente ijs smelt zal de zee bezaaid blijven met ijsbergen die zware schade kunnen toebrengen aan schepen en boorplatformen.
Zijn collega Copland is nog pessimistischer: “Het zou me verbazen als er in tien jaar nog ijsplaten overblijven. Ook de warmere winters dragen bij tot de dooi. ’s winters is het gemiddeld vijf graden warmer dan veertig jaar geleden. Om de permanente ijsplaten in stand te houden moet het gedurende lange tijd onder veertig graden vriezen, en dat gebeurt steeds minder.
Ook waar het ijs intact lijkt, is binnenin het verval al ingezet. “Je ziet er niks aan, maar toch is het ijs rot vanbinnen”, zegt Copland. Dit jaar zijn voor het eerst op sommige ijsmassa’s zigzagscheuren te zien. “Het gaat tegenwoordig echt snel rond de noordpool.”
De Canadese onderzoeker maakt zich meer zorgen over het verlies van unieke ecosystemen dan over het gevaar voor de scheepvaart. Veel ijsplaten zijn bedekt met zoetwatermeertjes met daarin unieke microbiotische levensvormen. Die zijn bestand tegen extreme temperaturen en tegen extreme ultraviolette straling, omdat de zon in de zomer nooit ondergaat. “Het gaat om levensvormen die je nergens anders vindt”, zegt Copland.