Rwandese dorpshoofden werken vanuit de nachtclub bij gebrek aan kantoor

Dag en nacht moeten ze beschikbaar zijn, de hoofden van de imidugudu, de lokale autoriteiten. Ze moeten toezicht houden op de projecten van de regering en de openbare werken, familievetes beslechten, grondbelasting innen, enzovoorts. Meestal doen ze alles vrijwillig en zijn ze hun eigen wandelende bureau.

“Als je de chef van de umudugudu nodig hebt, moet je stevige kuiten hebben”, zegt een dorpeling in Gasabo, in Kigali. “Als je eenmaal bent waar hij zou moeten zijn, is hij alweer ergens anders. Vaak hangt hij rond in een club.”

Een dorpschef in Kigali legt uit dat hij dat inderdaad doet, soms: “Heel veel mensen komen naar me toe. Soms ga ik naar de club omdat we anders hele tijd massa’s mensen bij ons over de vloer hebben.” Dat heeft wel consequenties, zegt een dorpeling uit het zuiden van het land: “Als je eenmaal met hem aan de bar zit, durf je hem niet je probleem voor te leggen voordat je zijn keel hebt gesmeerd.”

Getuigenbier

Conflicten moeten altijd worden opgelost in een grote vergadering. “We komen vaak samen in een restaurant of een bar om maar veel mensen te hebben die de ruziënde partijen kunnen advisiren”, zegt een chef uit Rwamagana, in het oosten van het land. Als de knoop dan eenmaal is doorgehakt, zegt hij, “betalen de twee partijen een ‘getuigenbiertje’ ” aan iedereen die aan de bemiddeling heeft deelgenomen.

“Dit is gewoon een vorm van corruptie,” zegt de nationale ombudsman, Tite Rutaremara, “want er is geen wet die dit voorschrijft.”

“De gekozen leiders moeten helemaal niet rechtspreken in hun huis of in de bar, maar in de algemene vergadering, die kan plaatsvinden bij een van de openbare werken bijvoorbeeld”, zegt Alphonse Munyantwari, gouverneur van de provincie Sud. Maar ja, zegt André Kagwa, de chef van Umucyo de Kicukiro in Kigali, “als een dorpeling ‘s nachts om hulp vraagt, moet de chef er als een van de eersten bij zijn. Je kunt niet wachten tot de vergadering om een vrouw en een man met elkaar te verzoenen.”

Geen materiaal

Het enige dat nieuw ingezworen leiders krijgen is een stempel en een bevolkingsregister, zonder bureau of wat voor materiaal dan ook. “Ze moeten alle zeilen bijzetten om alleen al de lopende zaken te behartigen”, zegt een medewerker van het ministerie van de lokale overheid. “Om aan papier te komen voor rapporten of attestaties, en aan pennen en telefoonkaarten, moeten we vaak vragen of de dorpsbewoners ons wat kunnen geven”, zegt een leider in Muhanga.

“Als je niet kunt betalen, leggen ze je probleem vaak naast zich neer”, zegt H.D de Gikondo uit Kigali. Dat de stap naar corruptie klein is, ziet Egide Muhire, umuduguduchef van Gaseke, in de provincie Sud, ook wel. “Wie een biertje of materiaal krijgt van een bewoner, is geneigd om een beetje naar zijn kant te buigen. Als we bureaus zouden hebben met het noodzakelijke materiaal, zouden we de mensen pas echt op gelijke voet kunnen behandelen.”