Satirische programma’s spelen sleutelrol in presidentsverkiezingen

Het republikeinse kamp zit met de handen in het haar. Vicepresidentskandidate Sarah Palin gaf een overtuigende aanvaardingsspeech op de republikeinse conventie, maar maakte sindsdien een flinke duik in de peilingen. Daar heeft haar dubbelgangster, actrice Tina Fey, heel wat mee te maken. De actrice vertoont niet alleen een verbazingwekkende gelijkenis met Palin, maar beheerst ook perfect haar houding en accent. Miljoenen Amerikanen genieten van het satirische tv-programma Saturday Night Live, waarin Fey elke uitschuiver van Palin nog eens meedogenloos in de verf zet.

Immens populair

De hernieuwde interesse voor politieke satire smeult al enkele jaren in het Amerikaanse medialandschap. Eén van de pioniers is “The Daily Show”, een satirische nieuwsuitzending waarin nieuwsanker Jon Stewart dagelijks de politieke actualiteit en de rol van de Amerikaanse media daarin op de korrel neemt. De show is inmiddels zo populair geworden dat hij voor veel Amerikanen is uitgegroeid tot een belangrijke en betrouwbare bron van informatie, die op gelijke voet staat met de echte nieuwszenders.
The Daily Show haalt dagelijks meer dan 1,8 miljoen kijkers en doet het daarmee beter dan bijvoorbeeld “Election Center” op CNN, dat afklokt op 1,2 miljoen kijkers. Uit een studie van het Pew Research eerder dit jaar blijkt dat 16 procent van de Amerikanen regelmatig naar The Daily Show of The Colbert Report kijkt. Die cijfers moeten niet onderdoen voor de nieuwsshows op de grote nieuwszenders
De immense populariteit van The Daily Show heeft het programma ook in het buitenland bekend gemaakt en een wekelijks plaatsje opgeleverd op CNN International. Een uitnodiging in de studio is ook gegeerd is bij persoonlijkheden en Stewart kon onder meer Tony Blair, Bill Clinton en zelfs Pervez Musharraf interviewen.
Het succes van de show, met name bij de Amerikaanse jongeren, is ook de presidentskandidaten niet ontgaan. Barack Obama plande zijn laatste bezoek aan de The Daily Show net voor de voorverkiezingen in Pennsylvania. Hillary Clinton verscheen er net voor de cruciale voorverkiezingen in Texas en Ohio.
Andere programma’s, waaronder de spin-off “The Colbert Report” en Saturday Night Live (SNL) liften mee op het groeiende succes van politieke satire. De kijkcijfers van SNL stegen zelfs met 50 procent. Maar de impact van de programma’s is nog veel groter door hun succes op het internet. De sketches gaan in digitale vorm het hele internet rond en bereiken op die manier nog veel meer kiezers dan de kijkcijfers doen vermoeden.

Pijnlijk grappig

De satirische programma’s spelen ook in toenemende mate een rol in de meningsvorming van het Amerikaanse tv-publiek dat de traditionele nieuwszenders oppervlakkig of partijdig vindt. Stewart maakt er bijvoorbeeld een gewoonte van om vooraanstaande politici in zorgvuldig ineengepuzzelde montages te confronteren met hun eigen woorden. Zo maakte hij brandhout van McCains bewering dat hij een breuk zou vormen met het beleid van de huidige president Bush.
In een ingenieus gemonteerde vergelijking van de aanvaardingstoespraken van Bush en McCain werden de soms letterlijke overeenkomsten pijnlijk duidelijk, gaande van de “noodzaak aan verandering in Washington” over de veiligheid van het land tot abortus. Dergelijke videomontages brengen de Republikeinse campagne meer schade toe dan gelijk welk argument dat de Democraten in de voorbije weken bovengehaald hebben.
Ook de imitaties van Fey doen de Republikeinen geen goed. Voor de uitzending van de parodieën vond ongeveer de helft van de kiezers dat Palin “geschikt voor de job”, zo bleek uit een peiling van het tijdschrift Newsweek. Enkele dagen later was dat cijfer al met zestien procentpunten gedaald. Uit een enquête van de Washington Times bleek dat veel onafhankelijke kiezers het “Tina Fey effect” opgaven als reden om niet voor de Republikeinen te stemmen.
“Politieke imitatoren hebben een invloed op verkiezingen, en in dit geval is Tina Fey goed op weg op de politieke carrière van Sarah Palin te vernielen”, zei Jerald Podair, professor Amerikaanse studies aan de Lawrence University in de New York Post. “In een politieke cultuur die sterk afhangt van de populaire cultuur, kan een goede imitator een miljoen stemmen waard zijn.”
Aanvankelijk noemde het Republikeinse kamp de karikatuur van Palin door Fey “seksistisch” en “extreem onrespectvol”. Maar de populariteit van de sketches bracht de republikeinen zodanig in verlegenheid dat Palin uiteindelijk bereid was om er zelf in mee te spelen. De uitzending waarin Palin en Fey elkaar ontmoeten, haalde meteen veertien miljoen kijkers, het beste resultaat voor SNL in veertien jaar.