'Schandalige hoeveelheden voedsel worden weggegooid'

‘Addressing food waste in times of crisis’: onder die veelzeggende titel lieten experts hun licht schijnen over het dringende probleem van voedselverlies en -verspilling tijdens de 28ste Brussels Development Briefing. Want cijfers van de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) liegen er niet om: van al het voedsel dat wereldwijd voor menselijke consumptie wordt geproduceerd, gaat jaarlijks één derde verloren. In gewicht komt dat neer op 1,3 miljard ton voedingswaren per jaar die uiteindelijk niet worden geconsumeerd.

Te kromme komkommers

Voedselverlies komt in ongeveer gelijke mate voor in geïndustrialiseerde landen (670 miljoen ton) en ontwikkelingslanden (630 miljoen ton). De oorzaken ervan verschillen echter sterk tussen de regio’s en dat heeft te maken met de plaats die regio’s innemen in de mondiale voedselproductieketen.

In ontwikkelingslanden wordt voedselverlies veroorzaakt door een veelheid aan factoren die zich voornamelijk in een vroeg stadium van de productieketen manifesteren. Onder meer oogsttechnieken zijn door financiële en technische beperkingen niet optimaal, en opslag- en transportinfrastructuur laten vaak te wensen over. Zo gebeurt het dat melk getransporteerd wordt in grote kannen zonder adequate afkoelingssystemen, waardoor ze op de eindbestemming zuur en ondrinkbaar is. Ook ontbreekt het boeren aan voldoende informatie, waardoor ze moeilijk kunnen inspelen op wijzigingen in het systeem van ‘vraag en aanbod’ en met moeite een goed distributiesysteem kunnen uitwerken.

Voedselverlies in geïndustrialiseerde landen treedt daarentegen grotendeels op in het consumptiestadium, waarbij voedsel wordt weggegooid terwijl het eigenlijk nog voor menselijke consumptie geschikt is. Voedsel dat in de vuilnisbak van huishoudens terechtkomt als overschot of omdat de houdbaarheidsdatum nadert of pas is overschreden, is geen uitzondering. Bovendien zorgen de voedselkwaliteitsvereisten van de consument en de distributeurs ervoor dat esthetisch niet perfect voedsel onverkocht blijft. Te kromme komkommers of te rechte bananen vinden geen afzetmarkt en zijn dus verspild. Voedselverspilling is soms ook te wijten aan overheidssubsidies, die de productie hoger houden dan de vraag en op die manier een overschot creëren.

Pijnlijke paradox

‘Het is ronduit schandalig dat we over enorme hoeveelheden voedsel beschikken en dat hopen voedsel worden weggegooid, terwijl er mensen sterven van de honger’, zegt Ishmael Sunga, CEO van The Southern African Confederation of Agricultural Unions. Tonnen voedselverlies en –verspilling in combinatie met FAO-cijfers die spreken van wereldwijd 925 miljoen mensen met honger, vormen een pijnlijke paradox.

Een resolutie van het Europees Parlement roept de voedselverspilling in de EU tegen 2025 te halveren

Voor de Britse schrijver en activist Tristram Stuart is de link tussen verspilling in ontwikkelde landen en honger in arme landen duidelijk: ‘De verspilde voedselwaren in het Westen zijn aanvankelijk aangekocht op de internationale markt, waar ook mensen in Afrika en Azië hun voedsel kopen. Rijke landen creëren door te grote aankopen en verspilling naderhand een artificiële schaarste op de voedselmarkt, die de voedselprijzen doet stijgen. Dat is rampzalig voor arme landen en hun bevolking, die meestal volledig of in grote mate afhankelijk zijn van de internationale markt.’

Voor kleinschalige boeren zelf is voedselverlies op directe wijze nefast, omdat het tot minder inkomsten leidt. Daarnaast veroorzaakt voedselverlies en -verspilling nog een ecologisch probleem, want verlies aan voedsel betekent verlies aan schaarse grondstoffen die gebruikt zijn om het voedsel te produceren. Tegelijkertijd worden er onnodig broeikasgassen geproduceerd, die bijdragen tot de opwarming van de aarde en de klimaatwijziging.

Oplossingen binnen handbereik

Het huidige voedselscenario is er dus een van een groeiend aantal hongerige magen, stijgende voedselprijzen, toenemende schaarste aan grondstoffen zoals water en enorme hoeveelheden aan verloren of verspilde etenswaren. Het goede nieuws is dat steeds meer organisaties en beleidsmakers dat beseffen en sommigen zich er al geruime tijd mee bezighouden en oplossingen aanreiken.

Het Europees Parlement nam begin dit jaar nog een resolutie aan waarin het oproept maatregelen te nemen die ervoor zorgen dat voedselverspilling in de EU tegen 2025 wordt gehalveerd. Het Parlement legt daarbij de nadruk op het vergroten van het bewustzijn bij de consument over manieren om voedselverspilling tegen te gaan. Ook raadt het Parlement de productie- en distributiesector aan om verschillende portiegroottes te voorzien, adviezen rond bewaring en gebruik te vermelden en niet-verkocht voedsel via voedselbanken aan minderbedeelden te geven. Dat laatste is vaak een goedkopere oplossing dan het verwerken van de overschotten.

In de ontwikkelingslanden zijn investeringen nodig onder meer in technologie, infrastructuur, transport en voedselverpakking. Het is van belang dat kleine boeren zich organiseren en toegang krijgen tot informatie. In Kenia bijvoorbeeld informeert de ‘Fresh Produce Exporters Association of Kenia’ (FPEAK) boeren over welke soorten groenten en fruit zich lenen tot export en welke niet, met verminderde voedselverliezen tot gevolg.

Robert Van Otterdijk, agro-industrie functionaris bij de FAO, schaart zich volledig achter dergelijke initiatieven: ‘De investeringen kosten natuurlijk geld, maar een afname in de globale voedselverliezen en voedselverspilling vormen een efficiënt middel in de strijd voor voedselzekerheid wereldwijd. Ik ben ervan overtuigd dat de investeringen zichzelf terugbetalen.’