Schuldverlichting wordt kop van jut op lentevergadering Bretton Woods

De Wereldbank en het IMF maakten vorige week bekend dat Niger het eindpunt heeft bereikt van het zogenaamde HIPC-programma. Dat betekent dat een deel van de Nigerese schulden worden kwijtgescholden. De Wereldbank pardonneert een schuld van 408 miljoen dollar en diverse nationale regeringen schelden meer dan 510 miljoen dollar kwijt. Verder laat het Internationaal Muntfonds (IMF) nog wat miljoenen vallen, maar Niger blijft toch een uitstaande schuld hebben van 800 miljoen dollar.

Het land krijgt de schuldverlichting overigens niet gratis. Het HIPC-programma is een ruilhandel waarbij ‘highly indebted poor countries’ economische hervormingen doorvoeren en daarvoor beloond worden door hun geldschieters. In het geval van Niger gaat het onder meer om de privatisering van 12 overheidsbedrijven, waaronder de staatsbedrijven voor water en telefonie. Dergelijke hervormingen liggen aan de basis van de beslissing die het IMF en de Wereldbank vorige week namen, maar ook economische onheilswolken aan de Nigerese horizon speelden een rol. Het gaat bergaf met de uraniumwinning, die de laatste jaren goed was voor drievierde van de exportopbrengsten.

Zal de straatarme bevolking van het land iets merken van de gedeeltelijke schuldverlichting? Onze eis is een kwijtschelding van 100 procent, zegt Neil Watkins van het Jubilee USA Network, zowat de belangrijkste drukkingsgroep. Hoewel de kwijtscheldingen in veel gevallen een positief effect hebben gehad, is het algemene beeld na acht jaar HIPC dat het te traag gaat en er teveel voorwaarden worden opgelegd.

Op de lentevergadering van het IMF en de Wereldbank op 24 en 25 april zijn de schulden van het Zuiden een bescheiden agendapunt. De voorstanders van een totale kwijtschelding plannen tientallen protestacties om de verzamelde wereldpers te tonen dat het HIPC-programma slechts een doekje voor het bloeden is.

Het HIPC betrekt alle schuldeisers, waaronder de multilaterale spelers, bij een schuldverlichting aan de landen die het zwaarst onder armoede en schuld gebukt gaan. Zevenentwintig HIPC-landen - tweederde van alle gegadigden - komen nu in aanmerking. Als die allemaal de eindmeet bereiken, wordt er 51 miljard dollar kwijtgescholden. Voorlopig hebben slechts 11 landen de finish bereikt: Benin, Bolivia, Burkina Faso, Guyana, Mauritanië, Niger, Mozambique, Nicaragua, Niger, Tanzania en Uganda.

Het programma ligt echter al jaren onder vuur - eerst vanuit ngo-hoek, maar later formuleerde ook de wereld van de haute finance haar bedenkingen. In 2002 schreven experts bij de Wereldbank en het IMF zelf een ongemeen hard rapport over het HIPC-initiatief. Ze rekenden voor dat tien van de 27 landen nog steeds afbetalingsproblemen zullen kennen nadat ze de procedure volledig doorlopen hebben. Bolivia bijvoorbeeld, blijkt na de schuldverlichting al nieuwe leningen te moeten afsluiten omdat de economie er trager groeit dan verwacht.

Drukkingsgroepen als Jubilee en Afrodad ijveren voor een kwijtschelding van alle schulden van de armste landen en dat onder sociale in plaats van economische voorwaarden. Meer dan de helft van de Afrikaanse landen geeft nu meer uit aan schuldaflossing dan aan de gezondheidszorg. Jubilee schat dat rijke landen elk jaar 10 miljard dollar uitgeven aan de strijd tegen aids in Afrika maar dat Afrikaanse regeringen tegelijk 15 miljard uitgeven om hun schulden af te betalen.

De aids-epidemie wacht niet tot het IMF en de Wereldbank de schulden kwijtschelden, zegt Jubilee-coördinator Marie Clarke. Terwijl zij het mooie weer maken met het HIPC, eist aids 8000 mensenlevens per dag op. Die tragedie moet stoppen.