Slachtoffers Rode Khmers willen gehoord worden

“Alle Cambodjanen moeten toegang krijgen tot de procedures van het tribunaal”, zegt Youk Chhang, directeur van het Documentatiecentrum van Phnom Penh. “Het tribunaal mag niet alleen de aanklachten afhandelen. Het draait rond de slachtoffers. Zij moeten gehoord worden zodat we deze nationale tragedie eindelijk kunnen verwerken.” Het Documentatiecentrum van Phnom Penh bezit gruwelijke bewijzen van 20.000 massagraven, 189 gevangenissen en interviews met meer dan 30.000 slachtoffers. Dat materiaal wordt ter beschikking gesteld van het tribunaal.

De vraag naar openheid komt er nadat de internationale en lokale rechters van het tribunaal, dat gesteund wordt door de VN, begin deze week officieel werden ingezworen in het koninklijk paleis in Phnom Penh. Overlevenden van de wreedheden zullen wel nog tot midden 2007 moeten wachten vooraleer de eerste processen tegen misdaden tegen de menselijkheid van start zullen gaan. Nochtans vroeg de Cambodjaanse regering al in 1997 hulp aan de VN voor de organisatie van een oorlogstribunaal. Door onderlinge twisten over de rol van nationale en internationale rechters duurde het negen jaar vooraleer de komst van het tribunaal een feit werd.

Het tribunaal verschilt van andere oorlogstribunalen zoals dat voor Rwanda en voor Joegoslavië, waar alleen internationale rechters zetelen. In Cambodja zetelen naast 13 internationale rechters ook 17 Cambodjaanse magistraten. Het is ook de eerste keer dat een tribunaal zo lang na de feiten wordt opgericht.

“Cambodja kan na drie decennia eindelijk de trauma’s uit het verleden beginnen verwerken. Dit is een mijlpaal in onze geschiedenis”, zegt Dina Nay, een overlevende en hoofd van het Khmer Instituut voor Democratie.

Pol Pot en zijn Rode Khmers zijn verantwoordelijk voor de dood van 1,7 miljoen Cambodjanen, een kwart van de toenmalige bevolking. De slachtoffers stierven door executie, dwangarbeid of honger. Het regime van Pol Pot was van 1975 tot 1979 aan de macht

Pol Pot, die van Cambodja een landbouwparadijs naar de richtlijnen van Mao wilde uitbouwen, stierf in 1998. Van de andere leiders die nog leven, wordt verwacht dat er maar vijf tot tien van hen voor het tribunaal zullen worden gesleept. Onder hen bevinden zich Ta Mok, de ‘slager’ en Kaing Khek Lev, die in Toul Sleng het ondervragingscentrum leidde waar 14.000 mensen stierven en slechts twaalf de ondervragingen overleefden.

Deze week nog werden de Cambodjanen eraan herinnerd dat de tijd dringt toen de 82 jarige Ta Mok werd opgenomen in het ziekenhuis. Nuon Chea, de nummer twee van het bloedige regime maakte er geen geheim van dat de Cambodjanen zullen vernemen wat er echt gebeurd is tijdens zijn proces. “Ik ben blij dat ik de waarheid kan vertellen. Wat ze me ook vragen, ik zal het hen vertellen”. Sinds hij in 1998 amnestie kreeg van premier Hun Sen, leeft Nuan Chea in vrijheid. (SV/PD)