Sloppenwijktoerisme, een duik in de plaatselijke realiteit

‘We kennen allemaal films zoals Slumdog Millionaire. Daarin wordt echter een vertekend beeld gegeven van de sloppenwijken’, vertelt Diekmann. In onze ogen leven de mensen uit Dharavi in mensonterende omstandigheden, maar de situatie is er minder erg dan we denken. Voor Slumdog Millionaire heeft de regisseur zelfs een kunstmatige krottenwijk naast de gewone sloppenwijk gebouwd, omdat deze niet beantwoordde aan onze dramatische verwachtingen. Vaak zie je in India zelfs het verschil niet tussen arme bevolkingswijken en sloppenwijken’, aldus Diekmann.

Luxueuze sloppenwijk

Anya Diekmann deed tussen 2008 en 2011 onderzoek in de sloppenwijk Dharavi. Diekmann onderzocht er de motivaties en ervaringen van toeristen die de krottenwijk bezochten. Of de lokale bevolking tevreden is met de rondleidingen van toeristen blijft giswerk. ‘Het is immers erg moeilijk om in contact te komen met de plaatselijke bevolking, hoofdzakelijk omwille van de taal. Alleen al in de sloppenwijk Dharavi worden talloze verschillende talen gesproken’, aldus Diekmann.

Reality Tours and Travel organiseert sinds 2005 rondleidingen door de sloppenwijk Dharavi. ‘Bij de aanvang van het project kwam er veel kritiek op de organisatie omdat ze al het geld voor zichzelf hielden. Inmiddels gaat ongeveer tachtig procent van hun inkomsten naar projecten om de lokale bevolking te steunen. Op dit moment trekt Dharavi al zo’n 5.000 bezoekers per jaar’, meldt Diekmann.

‘Er zijn veel niet-gouvernementele organisaties actief in de verschillende regio’s van de sloppenwijken. Zij zorgen voor scholen en ziekenhuizen. Je treft in de sloppenwijken dus vaak dezelfde infrastructuur aan als in een “gewone” stad. Dharavi beschikt trouwens ook over water- en elektriciteitsvoorzieningen. Die zijn waarschijnlijk niet dag en nacht te gebruiken, maar dat is niet uitzonderlijk in India. Dharavi is dus eigenlijk nog een vrij luxueuze sloppenwijk’, aldus Diekmann.

‘De verschillende buurten in sloppenwijken worden gecontroleerd door de zogenaamde slumlords. Ze wijzen je een bepaalde oppervlakte aan in de sloppenwijk waar je mag wonen en aan deze mensen ben je dan ook huur verschuldigd’, licht Diekmann toe.

Geen nieuw fenomeen

‘Het sloppenwijktoerisme zit niet alleen in de lift in India. Ook in andere ontwikkelingslanden zoals Brazilië, Zuid-Afrika en Kenia stijgt deze merkwaardige vorm van toerisme. Favela Rocinha is inmiddels de derde grootste toeristische attractie van Rio de Janeiro’, vertelt de doctor van de Université Libre de Bruxelles.

‘Toch is het sloppenwijktoerisme geen nieuw fenomeen, het bestaat al sinds de zeventiende eeuw. Deze vorm van toerisme kwam destijds voor in Westerse landen, waar de rijkere bevolking achtergestelde wijken ging bezoeken. In deze wijken bevonden zich onder andere gokkantoren en prostituees. Vandaag moeten we echter naar ontwikkelingslanden trekken om zo’n wijken te kunnen bezoeken’, aldus Diekmann.

Sloppenwijktoerisme is een algemeen begrip, waarbij elke streek op een verschillend punt de nadruk legt. Zo zijn er bijvoorbeeld verschillen tussen het sloppenwijktoerisme in Brazilië en Zuid-Afrika. In Brazilië spelen voor bezoekers vaak culturele elementen om een sloppenwijk te bezoeken. Ze worden aangetrokken door de drugscultuur en de frivoliteit van de samba. In Zuid-Afrika speelt het geschiedeniselement dan weer een doorslaggevende rol. De sloppenwijken symboliseren er het vrijheidsgevecht van de zwarte bevolking ten tijde van de Apartheid. De krottenwijken worden gelinkt aan Nelson Mandela, waarbij ook zijn oude huisje bezocht kan worden.

Drang naar het echte India

De rondleidingen worden georganiseerd door niet-gouvernementele organisaties, religieuze groepen en natuurlijk ook private ondernemingen. De verschillende zaken die bezocht worden, hangen dan ook af van wie de tour organiseert’, aldus Diekmann.

De meeste mensen die deelnemen aan de rondleiding zijn Westerlingen. Indiërs zelf zijn niet meteen geïnteresseerd in het bezoeken van sloppenwijken. De mensen bezoeken de krottenwijken omdat ze “het echte India willen zien” maar Diekmann relativeert dit:  ‘De bezoekers krijgen een mooier beeld van het “echte India” dan hoe het er in de werkelijkheid aan toegaat. De plaatsen die bezocht worden, zijn op voorhand bepaald. Toeristen bezoeken bijvoorbeeld een school met vrolijke kinderen. Er is dus sprake van een zekere manipulatie’, vindt Diekmann. ‘In Bombay tonen de organisatoren nog respect voor de bevolking door toeristen onder andere te verbieden foto’s te trekken. Als toerist wordt je in elke Indische stad echter met armoede geconfronteerd. Sloppenwijktoerisme is niet “echter” dan de andere dingen die je bezoekt’, besluit Diekmann.