Speculatie blokkeert landhervorming in Brazilië

In 2003 stelde de Braziliaanse regering van president Luiz Inácio Lula da Silva een Nationaal Plan van Landhervorming voor. De bedoeling is onder andere de toegang tot grond te democratiseren en de concentratie van grondbezit tegen te gaan.
“De stijgende grondprijzen verlangzamen het proces. De grond wordt duurder doordat meer mensen investeren in grondbezit en door de stijgende vraag naar biobrandstoffen”, vertelt João Pedro Stédile. Hij is een van de leiders van de beweging voor landloze boeren MST, dat weer onderdeel is van Via Campesina, de internationale boerenbeweging.
“Het hele proces is bijna tot stilstand gekomen,” zegt Stédile. Dit jaar zijn slechts 19.000 gezinnen begunstigd en ook vorig jaar werd het beoogde doel van 100.000 families bij lange na niet gehaald. “Daarbij komt nog dat twee derde van deze gezinnen grond kregen toegewezen die in het bezit was van de staat en de huidige verhoudingen in grondbezit dus niet veranderen,” aldus Stédile,

Landconcentratie

In plaats van beter, gaat het juist minder goed, volgens Stédile. Recente studies laten volgens hem zien dat in Brazilië een proces van groeiende landconcentratie bezig is. Dit wordt aangedreven door de groeiende vraag naar exportproducten als soja, rietsuiker en maïs. De financiële crisis jaagt dit proces nog verder aan, nu grote investeerders op zoek gaan naar veilige producten als grond, hout, waterkracht en mineralen.
De landloze Brazilianen verliezen langzaam hun enthousiasme voor het plan van Lula. Van de 130.000 families die wachten op een stukje grond, zoeken steeds meer mensen hun heil in de sloppenwijken van de grote steden.
Volgens Stédile zijn het, anders dan in het verleden, nu de grote internationale bedrijven als Syngenta, Monsanto en Cargill die de landhervormingen het meest hinderen.
Om sneller landbouwgrond vrij te maken voor herverdeling, bezet de MST stukken land die niet in productie zijn. Dit jaar vierde de boerenbeweging een grote overwinning op Syngenta, waarbij het bedrijf een stuk grond afstond dat in gebruik was om transgene zaden te testen.
 
“Afhankelijkheid van dergelijke zaden die geproduceerd worden door biotechnologische reuzen als Monsanto en Syngenta is fataal voor kleine boeren,” zegt Stédile. “Zij hebben geen geld om de patentrechten aan deze bedrijven te betalen.”

Verbeteringen

Stédile ziet ook wel lichtpunten, soms dankzij de bemoeienissen van de regering. Er is een toename aan economische activiteit in kleine plattelandsgemeenschappen. Dat is vooral te danken aan de uitbreiding van het sociale zekerheidsstelsel en een verhoging van het minimumloon.
De regering van Lula heeft het voor kleine boeren ook eenvoudiger gemaakt om een lening te krijgen. Er gelden echter nog veel voorwaarden, waardoor slechts een op de vier boeren ervan profiteren - precies dat deel van de vier miljoen arme boeren die toch al beter af waren.
 
“Andere overheidsinitiatieven, zoals het aankoopprogramma waarbij de staat levensmiddelen van familiebedrijfjes koopt, zijn een stap in de goede richting,” concludeert Stédile. “Maar ze bereiken slechts duizenden families en niet de miljoenen boeren die hulp nodig hebben.”