Speelgoedwinkel toont Afrika in zakformaat

Moran reisde vijf jaar door Afrika en opende een eerste African Toy Shop drie jaar geleden in het centrum van Johannesburg. Onlangs kwam er een tweede filiaal bij in een voorstad van de commerciële metropool. Intussen bouwde hij een netwerk uit van speelgoedmakers uit heel zwart Afrika. Die beschikken vaak over niet meer dan een stuk hout, een zakmes, enkele natuurlijke kleurstoffen en heel wat verbeelding.

De miniatuurtrucks en bulldozers uit Malawi zijn alvast een verkoopsucces. De 31-jarige Lekemu Seleman was de eerste leverancier van de African Toy Shop. Op zes maanden verdiende hij genoeg om zich een huis te kunnen bouwen. Hij inspireerde zich voor zijn speelgoed op de voertuigen die in zijn dorp in Malawi een weg kwamen aanleggen.

Een andere trouwe leverancier is Auguy Kakase uit de Democratische Republiek Congo. Als grote Kuifjefan voorziet hij Moran van beeldjes van de beroemde Belgische reporter die voor zijn koloniale gedrag in Congo nochtans al een paar keer voor de rechter werd gesleept.

Ook de klanten van de speelgoedwinkel hadden kritiek op een tafereel waarbij Kuifje wordt afgebeeld als “redder” van een Afrikaans dorp. Moran putte zich uit in verklaringen om het werk in zijn context te plaatsen. “De ironie van de zaak was dat het Kuifjespeelgoed werd gemaakt door een Afrikaanse man die een grote fan is van de stripfiguur. Uiteindelijk was ik het beu altijd dezelfde uitleg te moeten geven en heb ik het tafereel verwijderd.”

Kakase maakte daarop een variant waarbij Kuifje diep buigt voor een Afrikaanse koning. “Dat werd veel beter ontvangen”, zegt Moran. “Het is belangrijk dat de verkopers het verhaal kennen achter elk stuk speelgoed, want dat interesseert de mensen. Het moet duidelijk maken hoeveel liefde en toewijding er in het werk zit.”

Eerlijke handel

Moran werkte vroeger in dienst van de assemblee die de eerste democratische grondwet van Zuid-Afrika schreef en later voor de Zuid-Afrikaanse mensenrechtencommissie. Met die achtergrond kon hij niet anders dan zijn bedrijf oriënteren volgens de principes van de eerlijke handel. Als lid van de Cooperatie voor Eerlijke handel in Afrika houdt hij zich aan tien principes, zoals een eerlijke prijs, gelijke lonen voor mannen en vrouwen, een gezonde werkomgeving en de productie van niet-seksistisch speelgoed.

“Ik ben altijd geschokt als mensen me trots komen vertellen dat ze hetzelfde stuk speelgoed voor een belachelijk laag bedrag hebben gekocht langs de kant van de weg. Ze beseffen blijkbaar niet dat ze die mensen bestelen.”

Die aanpak is nodig, want sommige producenten zijn uit noodzaak bereid hun speelgoed aan belachelijk lage prijzen te verkopen. “Ze hielden bij de berekening van de kostprijs geen rekening met hun eigen werkuren, alleen met het gebruikte materiaal”, zegt Moran. “Dat is intussen veranderd”.

Als een stuk speelgoed goed verkoopt, krijgt de producent een hoger bedrag per stuk. Samuel Baloi uit Malawi bijvoorbeeld kreeg in het begin 70 rand per stuk speelgoed, en nu 250 rand. In december 2007 verdiende hij met de verkoop van zijn speelgoed 25.000 rand.

De grootste uitdaging voor de African Toy Shop is het scepticisme dat er bij de Zuid-Afrikanen bestaat tegen eerlijke handel. “Ik ben altijd geschokt als mensen me trots komen vertellen dat ze hetzelfde stuk speelgoed voor een belachelijk laag bedrag hebben gekocht langs de kant van de weg. Ze beseffen blijkbaar niet dat ze die mensen bestelen.”

Moran begrijpt ook niet dat sommige mensen ervan uitgaan dat het houten speelgoed goedkoper moet zijn dan het plastic speelgoed uit China dat elders massaal in de winkelrekken ligt. “We moeten voortdurend vechten tegen het vooroordeel dat wat uit Afrika komt per definitie goedkoop moet zijn. Die houding is zo arrogant, racistisch eigenlijk.”

De mensen die nog het meeste begrip opbrengen voor Morans manier van werken zijn lokale verzamelaars en buitenlandse toeristen die het handgemaakte speelgoed ongelofelijk cool vinden. Intussen helpt Moran de producenten om de kwaliteit van hun speelgoed constant te houden en het minder moeilijke werk uit te besteden aan leerjongens en –meisjes.

“Ik ben trots hier in Zuid-Afrika iets te verkopen dat kinderen en volwassenen een positief beeld geeft van Afrikanen uit de rest van het continent. Het is eens wat anders dan het geklaag over de migranten ‘die ons werk komen afpakken’”, zegt Moran, daarbij verwijzend naar het recente xenofobe geweld tegen Afrikaanse migranten in Zuid-Afrika.