Stembusnederlagen kunnen Uribe tot inkeer brengen - analyse

Uribe, die in 2002 met een overweldigende meerderheid werd verkozen, zweert bij een harde aanpak van het linkse verzet en vaart een neoliberale koers, maar de twee stemrondes hebben duidelijk gemaakt dat een groot deel van de bevolking daar intussen twijfels bij heeft.

Een groot deel van de politieke oppositie en veel sociale organisaties hadden hun achterban opgeroepen om zaterdag weg te blijven van het referendum. De boycot was een succes: van de 25 miljoen stemgerechtigde Colombianen namen er maar iets meer dan 6 miljoen deel aan de raadpleging. De definitieve resultaten zullen ten vroegste volgende week bekend zijn, maar op basis van onvolledige cijfers lijkt het erop dat er op geen enkele van de vijftien vragen een geldig en positief antwoord is gekomen. Daarvoor was nodig dat minstens een kwart van de geregistreerde kiezers - 6,27 miljoen Colombianen - hun stem uitbrachten, en dat minstens 50 procent daarvan met ja antwoordde.

Onduidelijk is hoeveel Colombianen van de stemhokjes wegbleven uit vrees voor geweld. Bij ongeregeldheden kwamen zaterdag zeker 13 mensen om, en de voorbije maanden waren ook al 25 kandidaten voor de lokale verkiezingen vermoord.

Bij de verkiezingen van zondag - waarbij gouverneurs, burgemeesters, provincie- en gemeenteraadsleden werden verkozen, leed de conservatieve politicus Uribe ook gezichtsverlies. De grootste vier steden in het land - Bogotá, Medellín, Cali en Baranquilla - kregen een linkse burgemeester. De hoofdstad Bogotá wordt voortaan bestuurd door Luis Eduardo Garzón, een voormalige communist en vakbondsleider, die vorig jaar derde eindigde bij de presidentsverkiezingen. De prestigieuze functie is een ideale springplank voor de volgende presidentsverkiezingen.

De medestanders van Uribe hadden het referendum uitgeroepen tot een plebisciet over de president en zijn beleid. Ze waanden zich onklopbaar, want uit recente enquêtes blijkt dat ongeveer 70 procent van de Colombianen een positief oordeel heeft over Uribe en vooral over zijn harde aanpak van de gewapende groepen in het land. In hun laatste toespraken lieten de president en sommige regeringsleden verstaan dat deelnemen aan het referendum neerkwam op kiezen voor de democratie. Dat was een poging om de groepen die opriepen tot een boycot in de hoek van de rebellen, paramilitaire groepen en de drugsmaffia te duwen. De twee traditionele partijen in Colombia - de Conservatieven en de Liberalen - voerden ook allebei campagne voor de vragen die in het referendum werden voorgelegd.

Maar het mocht niet baten. Volgens de voorlopige resultaten haalden de voorstellen om harde straffen in te voeren voor corrupte ambtenaren en het aantal parlementsleden te beperken het grootste aantal stemmen. Veel minder animo was er voor het plan om de openbare uitgaven (en dus ook de lonen en pensioenen van ambtenaren) twee jaar lang te bevriezen. Ook het opdoeken van lokale en regionale financiële controleorganen kon de kiezers niet overtuigen.

Progressieve analisten zijn opgelucht over de klaarblijkelijke mislukking van het referendum. Als het een duidelijke meerderheid had opgeleverd voor de voorstellen van de president, zou hij zijn agenda waarschijnlijk nog geradicaliseerd hebben, stelt Marco Romero, een professor van de Nationale Universiteit en lid van de vluchtelingen- en mensenrechtenorganisatie CODHES. We zouden meteen een vloedgolf van grondwetswijzigingen gezien hebben die de verbeteringen die in 1991 werden aangebracht aan het rechtssysteem en de democratische werking van de instellingen, hadden teruggeschroefd. Op economisch vlak zou Uribe volgens Romero een vrijbrief hebben gekregen om zijn neoliberale agenda sneller uit te voeren. Deze resultaten dwingen de president te erkennen dat hij politieke tegenstrevers heeft met andere opvattingen, waarmee hij rekening moet houden.

Een commentaarschrijver in het dagblad El Tiempo concludeerde dat de overweldigende steun die Uribe nog altijd heeft bij de bevolking niet mag gezien worden als een blanco cheque, en de president er ook niet van mag afhouden te luisteren naar andere meningen.