Stroessners misdaden onder de microscoop

De campagne heet ‘2000 Getuigenissen voor de Geschiedenis’ en is bedoeld om “duidelijk en stevig bewijs” te verzamelen voor het eindrapport van de Commissie. Dat rapport verschijnt naar verwachting in augustus volgend jaar. Het zal het officiële standpunt bevatten de regering van Paraguay, die in 1996 erkende dat er tussen 1954 en 1989 sprake was van een dictatuur.
Volgens het hoofd van de Commissie voor Waarheid en Gerechtigheid (CVJ), Juan Manuel Benitez Florentin, zijn er al 1.350 getuigenissen opgetekend. Paraguay heeft geen officiële cijfers over het aantal mensen dat ‘verdween’ tijdens de dictatuur. De CVJ onderzoekt ongeveer vierhonderd zaken. De niet-gouvernementele Vereniging van Verwanten van Verdwenen Gevangenen schat dat er tussen 3.000 en 4.000 mensen zijn vermoord.
“Deze campagne moet uitmonden in herstelbetalingen die waardigheid moet verlenen aan de strijd van alle Paraguayanen. Het is van vitaal belang om dit jaar nog meer getuigenissen te verzamelen, zodat we voldoende geldig bewijs hebben om de waarheid boven tafel te krijgen”, zegt Benitez Florentin. “We willen die zwarte periode uit het verleden van Paraguay vastleggen in de geschiedenisboeken”, zegt hij.
Om de bevolking te betrekken bij de campagne, worden onder meer tv-spotjes gebruikt. In zo’n tv-spotje vertelt Emilio Barreto, een acteur die dertien jaar in de gevangenis zat, openhartig over de geestelijke en lichamelijke martelingen die hij moest ondergaan. De acteur vertelt bijvoorbeeld dat hij zijn eigen graf moest graven. Hij noemt het zijn “vaderlandse plicht” om mee te doen aan de campagne en roept andere slachtoffers op hetzelfde te doen, “hoe moeilijk het ook is om oude wonden open te halen.”
Onder de verzamelde getuigenissen bevinden zich ook die van mensenrechtenactivisten, leiders van de politieke oppositie en bewegingen voor campesinos (kleine boeren) en dissidenten uit het leger. Ook zijn er verhalen van mensen die vervolgd en gemarteld werden omdat ze alleen maar sympathie getoond hadden voor de ideeën van de oppositie.
Een drama dat een hele gemeenschap trof, is dat van Costa Rosado in het departement Caaguazú, 150 kilometer van de Paraguayaanse hoofdstad. In de jaren zestig behoorde de gemeenschap toe aan de Christelijke Agrarische Liga. Die was georganiseerd vanuit de progressieve flank van de Rooms-Katholieke Kerk en die productieve gemeenschappen stichtte.
Op de vroege ochtend van 12 maart 1980 werd Costa Rosado overvallen door vierhonderd zwaarbewapende militairen die daarbij helikoptersteun kregen. Ze belegerden het dorp en arresteerden verschillende mensen zonder arrestatiebevel, omdat het “communisten en guerrilla’s” zouden zijn. De militairen hielden het dorp bijna drie maanden bezet. In die tijd stierven zeven kinderen door gebrek aan medische zorg aan mazelen. Ook zou er sprake zijn geweest van afpersing en verkrachting van minderjarige kinderen.
Het archief van de CVJ bevat honderden getuigenissen van marteling, illegale detentie, verdwijningen en moorden. “In de eerste en meest wrede fase van de dictatuur, tot in de jaren zestig, was het gemiddelde verblijf in de gevangenis 800 dagen. In de laatste fase, in de jaren tachtig, was dat gemiddeld tien dagen”, zegt socioloog José Carlos Rodríguez, die getuigenissen verzamelt voor de campagne.
Rodríguez zegt dat het naar boven halen van ervaringen uit de tijd van de dictatuur een pijnlijk en moeilijk proces is voor de slachtoffers. Veel van hen liepen blijvend letsel op aan inwendige organen of ruggengraat. Sommigen lijden permanent aan hoofdpijn en slapeloosheid.
De dictatuur liet ook diepe wonden na in de samenleving. “De sociale samenhang is kapot gemaakt. Deze samenleving weet zichzelf nog steeds niet te besturen. En daarom weten mensen na twintig jaar van democratische transitie nog steeds niet hoe ze hun stem moeten gebruiken”, zegt Rodríguez.
Dictator Stroessner werd in 1989 afgezet. Hij ging in Brazilië in ballingschap. Daar overleed hij op 16 augustus 2006, op 93-jarige leeftijd.