Temperatuursstijging brengt bossen uit balans

Bossen en andere levensvormen leven in feite onder ‘buitenaardse’ omstandigheden, omdat het niveau van broeikasgassen in de atmosfeer hoger is dan het in een miljoen jaar geweest is, zeggen wetenschappers.

Deze hoge concentraties broeikasgassen creëren een warmere planeet met extremere weersomstandigheden. Wat betekent dat voor de 20 procent originele bossen die de aarde nog heeft? Sommige wetenschappers verwachten dat die bossen sneller gaan groeien. Anderen vinden het waarschijnlijker dat ze verdrogen of te maken krijgen met ziektes.

“Bomen in regenwouden groeien sneller, gaan sneller dood en de samenstelling van soorten verandert”, zegt William Laurance, van het Smithsonian Tropical Research Institute in Balboa, Panama.

Wetenschappers voorspellen dat het Amazonewoud warmer en droger wordt. Vorig jaar had de regio al te maken met een droogterecord. De Amazone-rivieren droogden op en veel bomen ging verloren door bosbranden.

Regenwouden zijn erg kwetsbaar voor droogteperiodes die langer dan een paar jaar duren. Het Amazonewoud kan slechts twee droge jaren overleven, zeggen onderzoekers van het Woods Hole Research Centre, dat gevestigd is in de Verenigde Staten.

Een van de redenen daarvoor is dat regenwouden regen bevorderen. Ongeveer de helft van alle regen in de Amazone wordt direct teruggebracht in de atmosfeer, omdat het water verdampt via de planten en bomen. Daardoor blijven wolken in stand en ontstaat er regelmatig neerslag, vooral in het droge seizoen, zegt Laurance.

Als de regenwouden te droog worden kunnen ze geen water meer in de atmosfeer brengen, waardoor een cirkel van steeds minder neerslag ontstaat.

“Sommige modellen voorspellen dat de het systeem in de Amazone ontwricht raakt als meer dan 30 procent van de bossen verloren is gegaan”, zegt Laurance, die eraan toevoegt dat het om een veronderstelling gaat.

De Braziliaanse klimaatexpert Carlos Nobre, van het Nationale Instituut voor Ruimte Onderzoek (INPE), zegt dat het kritieke punt bij 40 procent ligt. Vanaf dat moment zouden regenwouden onherroepelijk veranderen in savanne. Ongever 17 procent van het regenwoud is al verdwenen.

De bossen in de bergen van de Andes, die qua oppervlak veel minder belangrijk zijn, bevatten bijna twee keer zoveel plantensoorten en vier keer zoveel inheemse planten als bossen in andere delen van de wereld. Ze groeien langzaam, omdat ze groeien in een omgeving met lage temperaturen en een onvruchtbare bodem. Wetenschappers denken dat de meeste planten de temperatuursstijging, die tegen 2100 waarschijnlijk ongeveer vijf graden zal zijn, niet zullen overleven.


“Bomen en planten kunnen niet veel verder bergopwaarts groeien, omdat de bodem daar steeds onvruchtbaarder wordt”, zegt Andreas Hamann, deskundige aan de Universiteit van Alberta in Canada. Migratie van bomen naar hoger gelegen gebieden, gaat bovendien erg langzaam: hooguit een paar meter per eeuw. Om de temperatuursstijging in Noord-Amerika te ‘ontvluchten’, zouden bestaande bosecosystemen 150 tot 550 kilometer naar het noorden moeten opschuiven tegen 2100.

De snelle temperatuursstijging brengt ecosystemen uit balans, zegt Hamann, die onlangs en onderzoek afrondde over de impact van de klimaatverandering op bossen in Canada. “Als de temperatuursstijging stopt, dan kan het nog 2000 jaar duren voordat de bossen weer in balans zijn.”

De temperatuursstijging zelf is niet eens het grootste probleem voor de bossen, zegt Hamann. Het zijn vooral de veranderingen die de warmte met zich meebrengt: andere en extremere weerspatronen, inclusief langere droogte en bosbranden. In 2003 ging 40.000 vierkante kilometer van de bossen in Siberië verloren aan bosbranden. Alaska en Canada hadden in 2004 met de ergste bosbranden ooit te maken.

De klimaatverandering hoeft echter niet het einde van de bossen te betekenen. Herbebossing en natuurlijk herstel zijn aanzienlijk toegenomen in tenminste 22 landen, blijkt uit een rapport dat vorige week werd gepubliceerd door de National Academy of Sciences. China en India hebben meer bos dan vijftien jaar geleden. Een groot deel van het noordoosten van de Verenigde Staten is nu bosgebied, terwijl het vijftig tot honderd jaar geleden grasland en akkerbouwgebied was.