Ten strijde met het alfabet

SARA: vrouwen maken school

8 september is de internationale dag van de alfabetisering. Omdat kunnen lezen en schrijven in de huidige samenleving zo belangrijk is, reiken de Vlaamse Noord-Zuidbeweging 11.11.11 en de Koning Boudewijnstichting om de twee jaar de 8 septemberprijs uit, goed voor 25.000 euro.
Dit jaar gaan het geld en de pluim naar een alfabetiseringsproject in Guinee: SARA (Structure d’Appui aux Réseaux des Agricultrices/Agriculteurs), is een project voor en met plattelandsvrouwen. Het krijgt EU-steun en heeft als Belgische partner de ngo ACT, dat nu onder het samenwerkingsverband TRIAS werkt.
Guinee is in het Soesoe, een van de belangrijke talen in het land, het woord voor ‘vrouw’. In een land als Guinee dragen de vrouwen de hele structuur van het dagdagelijkse leven. Letterlijk, in de vorm van kruiken water, rijst of hout, maar ook figuurlijk. Ze houden het gezin in leven in periodes van schaarste, voeden de kinderen op, ploegen, wieden, zaaien, oogsten.
Niet toevallig dus dat ook SARA in de eerste plaats op vrouwen steunt. Economische vooruitgang, daar was het om te doen. Sinds 1989 begonnen de vrouwen op het Guinese platteland zich te organiseren in “bonden”. Ze legden collectieve moestuinen aan en er werden pakhuizen gebouwd om te verkopen wat te veel was.
Om die bonden nog een stap verder te helpen, lanceerde SARA het alfabetiseringsidee. Wil je handel drijven en pakhuizen beheren, dan heb je immers boekhouders en kredietbeheerders nodig. En omdat het nog altijd erg slecht gesteld is met de alfabetiseringsgraad in Guinee, zeker bij de vrouwen, werd in de pakhuizen voortaan les gegeven. Met behulp van de middelen die voorhanden zijn, stokken en halve calebassen, leren de vrouwen hoe ze letters moeten vormen.
Guido Lamote van TRIAS noemt de alfabetisering de ruggengraat van het hele project van SARA. Dat ook de vrouwen het belang ervan inzien, bewijst het feit dat ze een derde van de opbrengsten van de moestuinen investeren in de scholing van hun kinderen. Hoewel de officiële taal in Guinee Frans is, worden de lessen in de lokale talen gegeven. ‘Niemand spreekt Frans op het platteland’, zo klinkt de uitleg. ‘Het is veel nuttiger de spreektaal te leren schrijven, dan de taal van de administratieve overheid.’
Of de vrouwen en met hen de dorpen er ook effectief economisch op vooruit zijn gegaan, wordt gemeten aan de hand van twee criteria. Het eerste is de duur van de jaarlijkse hongersnood. Daar waar het tien jaar geleden soms tot zes maanden per jaar zoeken was naar voedsel, is die tijdspanne nu teruggebracht tot een of twee maanden. Enkel vlak voor de oogst worden de maaltijden noodgedwongen kariger.
Het tweede criterium is de armoede. De vrouwen hebben zelf bepaald wat ze zien als armoede en ze vinden dat ze er op vooruit zijn gegaan. Zo kunnen ze van de inkomsten een derde voor eigen gebruik houden, iets wat vijftien jaar geleden ondenkbaar was. Het is deze koppeling van alfabetisering aan de verbetering van de bestaanszekerheid die de jury van de alfabetiseringsprijs zo bekoorde. Jaarlijks nemen nu meer dan tweeduizend vrouwen deel aan de cursussen lezen en schrijven.
Na meer dan tien jaar is het werkterrein van SARA uitgebreid van de provincie Guinée-Maritime naar nagenoeg het hele land. Magazijnen, ploegen, aanplantingen, enkele boomkwekerijen en dus ook scholen en zelfs dorpsbibliotheekjes zijn het resultaat. Bovendien worden de dorpsgroeperingen steeds zelfstandiger. Vorig jaar werden 190 nieuwe lokale lesgevers opgeleid. ‘Het is dan ook meer een project van de Guinese vrouwen zelf geworden’, zeggen ze bij TRIAS. ‘Dat zullen ze zeker willen benadrukken als ze op 5 september de prijs komen ontvangen.’ (wd)
www.triasngo.be

Alfabetisering in de wereld

De opvallendste resultaten uit het recentste rapport van het United Nations Development Program (UNDP):

• De Zuid-Aziatische landen scoren het zwakste: slechts 56,3 procent van de bevolking ouder dan vijftien kan lezen of schrijven.
• De Arabische landen en de landen in de regio onder de Sahara halen maar net de grens van 60 procent.
• Het Afrikaanse Niger gaat met de schandelijke eer van minst geletterde natie lopen: de alfabetiseringsgraad in Niger bedraagt 16,5 procent.
• Het verschil tussen man en vrouw blijft schrijnend. In Niger kan niet eens één op tien vrouwen (8,9%) lezen of schrijven. Ook Nepal en Jemen scoren met 25,2 en 26,9 procent geletterde vrouwen beschamend zwak.
• In Latijns- en Centraal-Amerika en in Oost- en Zuidoost-Azië is nog steeds meer dan tien procent van de bevolking analfabeet.
• Van Guinee zijn geen cijfers beschikbaar in het UNDP-rapport. Volgens de Unesco-cijfers van 2001 kan meer dan de helft van de bevolking er lezen noch schrijven.

Ten strijde met het alfabet

In Bubel, een dorpje in de droge provincie Orissa in het oosten van India, vecht de laagste kaste van de bevolking voor haar rechten met als enige wapen de alfabetisering. In het Indiase kastesysteem hebben de mensen die tot de laagste kaste behoren geen rechten. Ten minste, zo denken de hogere kasten erover.
Wie niet kan lezen of schrijven, weet ook niet waar hij of zij recht op heeft. Dat hebben ze begrepen in Bubel. Daar schikken ze zich niet meer in hun harde lot, ze leren nu lezen en schrijven, en vechten terug.
Twee jaar geleden, tijdens een periode van ernstige droogte met bijhorende hongersnood, bleek wat alfabetisering kon teweegbrengen. Het Public Distribution Centrum deelde voedsel uit, maar op het lokale verdeelpunt kregen de inwoners van Bubel te horen dat er geen graan meer was. Door hun nieuw verworven capaciteiten konden de mensen bewijzen dat er, gedurende de twee maanden dat ze geen graan hadden gekregen, wel graan geleverd was op hun naam. Daarop spanden ze een rechtszaak in wegens corruptie en eisten ze een schadevergoeding.
In een samenleving waar documenten vaak het leven bepalen, kan alfabetisering duidelijk een grote impact hebben op de verbetering van de bestaanszekerheid. Mensen raken dan ook meer en meer geïnteresseerd in het leren lezen en schrijven. (wd)

Gratis naar school

Weg de discriminatie, iedereen moet naar school kunnen: het is een oude maar in veel landen nog steeds erg prangende wens. In Kenya zorgde deze behoefte dit jaar wel voor ernstige problemen. Toen de nieuwe regering op 7 januari haar verkiezingsbelofte waar maakte, en het onderwijs gratis maakte, kwamen plots 2,7 miljoen nieuwe leerlingen opdagen. Schooltjes kregen in plaats van enkele honderden nu enkele duizenden leerlingen te verwerken. Niet verwonderlijk overigens als je weet dat 40 procent van de 115,4 miljoen kinderen die niet naar school gaan, in de regio bezuiden de Sahara wonen. Er zijn nu enorme investeringen nodig in schooltjes, didactisch materiaal en in de opleiding van lesgevers. De interesse van de bevolking is er alvast. Nu het geld nog. (wd)