Terugkeer van oppositie kondigt politieke crisis aan

Met nagenoeg alle stemmen geteld blijken de regerende Verenigde Socialistische Partij van Venezuela (PSUV) en Communistische Partij, een kleine bondgenoot, goed voor 98 van 165 parlementszetels. De oppositie van de Democratische Eenheidscoalitie (MUD) van haar kant sleept 63 zitjes in de wacht. In absolute stemmen gaat maar liefst 48 procent naar MUD, in vergelijking met 46,4 procent voor PSUV. Volgens de autoriteiten bracht twee derde van de 17,6 miljoen geregistreerde kiezers zijn stem uit, op een totale bevolking van 28,8 miljoen.
“Het Venezolaanse volk heeft gesproken”, verklaart MUD-coördinator Ramón Aveledo. “Als je alle stemmen die niet naar de regerende partij gaan, optelt, omvat de oppositie 52 procent van het volledige electoraat. Het huidige parlement (waarvan de termijn afloopt in januari) vertegenwoordigt niet langer het land, en mag moreel en politiek gesproken geen wetgevende beslissingen meer nemen.”
Daar denkt Aristóbulo Istúriz als voorzitter van de verkiezingscampagne van PSUV anders over: “We zullen wetten uitvaardigen tot op de laatste dag, let maar op. Ons doel van twee derde van de zetels hebben we niet bereikt, maar we behaalden wel een klinkende overwinning.”

Historische uitslag

President Chávez twitterde dat de verkiezingen “alweer een overwinning waren voor het volk” en verklaarde dat “we de revolutie moeten blijven versterken”. Chávez zal nog een tandje bijzetten om de Venezolaanse politiek, economie en maatschappij te veranderen en zal zo de oppositie tegen hem in het harnas jagen, meent politiek analist Eduardo Semtei.
“Er zit een politieke crisis aan te komen, waarschijnlijk in de komende maanden”, voorspelt socioloog en politicoloog Carlos Raúl Hernández. “De tegenstanders van het project van Chávez voelen zich door dit electorale succes gesterkt en zullen reageren als er maatregelen tegen hen worden getroffen.” Hij noemt de uitslag voorzichtig “historisch”, omdat het volk zich in het stemhokje heeft uitgesproken “tegen het project om het communistisch socialisme van onder het stof te halen en in een nieuw jasje te steken.”
In het parlement zal de regering niet langer beschikken over de tweederdemeerderheid die Chávez vooropstelde als noodzakelijke doelstelling bij de verkiezingen. Een tweederdemeerderheid is nodig om bepaalde wetten te laten goedkeuren, maar ook om het politieke, economische, sociale en institutionele plan van het land te hertekenen. En bijvoorbeeld om magistraten te benoemen of ontslaan in het Hooggerechtshof.
“Zelfs in de minderheid kan de oppositie een andere rol spelen vergeleken met de periode 2000-2005. Toen was de strategie om Chávez af te zetten, terwijl ze hem nu op een democratische manier van de macht willen verdrijven”, verklaart de voormalige socialistische leider Teodoro Petkoff.

Sociaaleconomische problemen

In 2005 boycotte de oppositie de parlementsverkiezingen omdat ze meende dat die niet vrij en eerlijk zouden verlopen (hoewel internationale waarnemers geen bewijs vonden van fraude). Als gevolg daarvan gingen alle zetels naar aanhangers van de president. Een tiental parlementsleden distantieerde zich later van Chávez, of sloot zich aan bij de oppositie, maar toch kon PSUV elke wet laten goedkeuren en kreeg de president de macht om decreten uit te vaardigen.
Het aftredende parlement kan in de laatste drie maanden van zijn legislatuur nog dergelijke maatregelen treffen. Het kan zelfs eigen initiatieven en taken terugschroeven, en de president toelaten om te regeren bij decreet, voor de vierde maal sinds 1999.
Dit kan wel eens in crisis uitmonden, versterkt door de verslechterende socio-economische toestand, die al voor electoraal verlies van Chávez en zijn regering heeft gezorgd. Hoge inflatie, werkloosheid, hoge misdaadcijfers en problemen met huisvesting en elektriciteit zijn enkele punten die Hernández en Semtei aanhalen.
Met de presidentsverkiezingen van 2006 werd Chávez herverkozen met 7,3 miljoen stemmen, maar bij referenda in 2007 en 2009 kregen hij en zijn voorstellen 2 tot 3 miljoen minder kiezers achter zich.
De oppositie daarentegen is zeer gemotiveerd om een nakende politieke crisis met open vizier te bestrijden, in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van december 2012. Sinds ongeveer 20 nationale partijen de krachten hebben gebundeld in de coalitie MUD, smaakt het succes naar meer.