Toeristen doen Maori-cultuur herleven

De dorpsoudsten Tony Mako en Tom Mulligan ronden een Powhiri-ceremonie af met een hongi, een neuszoen. Die symboliseert dat twee mensen dezelfde lucht delen. Daarna volgt een aanraking van het voorhoofd, die betekent dat ze dezelfde kennis delen. Vanaf dat moment wordt een bezoeker ‘Tangata Whenua’, de naam die ook wordt gebruikt voor de Maori’s die het land oorspronkelijk bewoonden. Hij heeft dan ook de rechten en plichten die bij die status horen. De welkomstceremonie is erg belangrijk voor ons. Je gaat een nieuwe relatie aan en je vernieuwt de relatie met de vijf zintuigen: zien, horen, ruiken, voelen en proeven, zegt Lilian Hetet-Owen van Maori Treasures, bij Wellington.

Sinds 2000, toen het Nieuw-Zeelandse Bureau voor Toerisme het plan opvatte om de Maori-cultuur toeristisch aantrekkelijk te maken, bieden steeds meer Maori’s traditionele producten en diensten aan. En daar blijkt vraag naar te zijn. De marae, het dorpshuis of de gemeenschapsplaats, is nog steeds het centrum van de Maori-gemeenschappen. Hij wordt gebruikt voor onderwijs of ouderenzorg, maar ook om toeristen onze verhalen te vertellen, zegt Mulligan, voorzitter van Te Taiwhenua O Heretaunga Trust, een conglomeraat van zeventien marae’s dat 16.000 leden telt. We helpen de toeristen om onze cultuur te begrijpen en tegelijkertijd levert het onze gemeenschap geld op, zegt hij.

Bezoekers en dorpsbewoners worden apart verwelkomd. De locals komen door de linkerdeur, de toeristen door de rechterdeur. Schoenen gaan uit, want het binnengaan in de marae symboliseert het binnentreden van ‘schoot’ van de voorouders van de Maori’s. We proberen toerisme te bevorderen omdat het bijdraagt aan het behoud van onze cultuur en omdat het zelfbewustzijn van jonge Maori’s erdoor versterkt wordt, zegt Mulligan. Zij leren over hun geschiedenis, taal, muziek en kunst. Tot 1980 was het voor Maori-kinderen verboden om op school hun moedertaal te spreken. De afgelopen jaren vonden steeds meer Maori-woorden hun weg in de Engelse taal, waardoor een unieke Nieuw-Zeelandse variant van het Engels ontstond. Anderhalf jaar geleden werd het eerste Maori-televisiestation gelanceerd.

De traditionele Maori-verhalen beïnvloeden ook de moderne kunst, legt houtsnijder en muzikant Darren Ward uit. Aan een groep toeristen demonstreert hij verschillende houten muziekinstrumenten en hij legt uit wat hun functie is in geboorte-, huwelijks-, en begrafenisceremonies. Ward demonstreert een instrument van kaurihout, dat volgens de traditie bespeeld moet worden op de buik van een zwangere vrouw. De vibraties van de muziek zouden zowel op de moeder als op het kind een rustgevend effect hebben.

Nieuw-Zeeland telt vier miljoen inwoners. Maori’s maken 15 procent van de bevolking uit. Hun aantal groeide de afgelopen jaren met 21 procent. Die groei heeft wellicht bijgedragen aan de discussie die momenteel wordt gevoerd over het veranderen van de naam van koninginnedag. Nieuw-Zeeland is lid van het Gemenebest van Naties, het vroegere Britse Gemenebest, en de Britse koningin is het staatshoofd. In Nieuw-Zeeland gaan stemmen op om het weekeinde rond koninginnedag om te dopen tot ‘Matariki’, de nieuwjaarsdag van de Maori’s. Beide dagen vallen rond 1 juni.

Matariki verwijst ook naar de Pleiaden, de sterrengroep die op het zuidelijk halfrond zichtbaar wordt bij de overgang naar het nieuwe jaar. De Maori’s gebruikten vroeger de sterren om de tijd en seizoenen uit te rekenen en om te navigeren op de oceaan. Matariki was oorspronkelijk een moment om even stil te staan, te reflecteren en dankbaarheid te tonen voor het opnieuw tot bloei komen van de natuur.

De zeven sterren van de Pleiaden doorbreken culturele barrières en hebben ook in veel andere culturen een belangrijke betekenis, zegt Gary Sparks, directeur van het planetarium in Hawke’s Bay. Ze brengen de twee culturen, die van de Europese kolonisten en die van de Maori’s, samen.

Muziek en dans, een elementair onderdeel van de Maori-cultuur, zijn het meest populair bij toeristen. De haka, een oorlogsdans van de Maori’s, wordt door het nationale rugbyteam van Nieuw-Zeeland, de All Blacks, opgevoerd voor aanvang van elke wedstrijd. Het Maori Danstheater van Nieuw-Zeeland, dat in 1983 werd opgericht om de Maori-identiteit te versterken, toert nu de hele wereld rond.

Zowel in het noorden als in het zuiden van Nieuw Zeeland neemt het culturele toerisme sterk toe. Door het toerisme en door het progressieve beleid, komen de Maori’s nu weer in de statistieken voor, zegt Lawrence Yule, burgemeester van Hastings. Hij voorspelt dat binnen dertig jaar 50 procent van de Nieuw-Zeelanders Maori-bloed heeft, als gevolg van gemengde huwelijken. (JS/PD)