Tsjaadmeer kan binnen twintig jaar verdwenen zijn

Het Tsjaadmeer was vijftig jaar geleden groter dan Israël. Nu is het oppervlak van het meer nog maar een tiende van wat het geweest is. Deskundigen denken dat het meer binnen twintig jaar verdwenen kan zijn.
Klimaatverandering en te intensief gebruik hebben een van Afrika’s machtigste meren op de rand van de afgrond gebracht. Zo’n dertig miljoen mensen zijn voor hun levensonderhoud afhankelijk van het water uit het meer.
Experts verwachten een crisis die nieuwe honger met zich meebrengt in een regio die al lijdt onder grote voedselonzekerheid. Ook kunnen de ontwikkelingen rond het Tsjaadmeer een grote bedreiging zijn voor de vrede en stabiliteit.
“Als het Tsjaadmeer opdroogt, ontstaat er een veiligheidsprobleem omdat de competitie rond de kleine hoeveelheid water zal groeien”, zegt Abdullahi Umar Ganduje, secretaris van de Lake Chad Basin Commission (LCBC). “Armoede en honger zullen toenemen. Als er geen voedsel is, kun je wachten op geweld.”

Migratie

Het meer, dat grenst aan Tsjaad, Niger, Kameroen en Nigeria, kromp tussen 1963 en 2001 van 25.000 vierkante kilometer tot minder dan 1500 vierkante kilometer. Vier andere landen, de Centraal Afrikaanse Republiek, Algerije, Soedan en Libië, delen het hydrologische bekken en de daarmee verbonden natuurlijke rijkdommen.
Volgens Maher Salman van de FAO is de voorspelde ramp al gaande. Dorpen die eens bloeiende havenplaatsen waren, liggen nu op kilometers afstand van het water en worden opgeslokt door de naderende woestijn. Vissers en boeren hebben moeite te overleven. “Mensen vertrekken uit deze plaatsen, op zoek naar water”, zegt hij.
Vissers zagen hun ooit royale vangsten sterk teruglopen. De FAO kwam tot de conclusie dat de visproductie in het meer met 60 procent gedaald is. Ook het aantal soorten nam dramatisch af.
Boeren die voor irrigatie afhankelijk zijn van water uit het meer, moeten dichter bij het meer gaan wonen of ander werk zoeken. Door het watergebrek verdroogt het grasland en zijn er tekorten aan veevoer, waardoor dieren doodgaan of minder productief worden.

Bijvullen

Op regionaal niveau kan er weinig gedaan worden tegen de klimaatverandering die het meer op twee fronten aanvalt: er valt minder regen en het water verdampt sneller als gevolg van hogere temperaturen. Omdat het meer ondiep is, is het bijzonder gevoelig voor dit soort aanvallen.
De situatie is echter niet hopeloos. De andere helft van het probleem, de overbevissing, kan plaatselijk worden aangepakt. “Daar zijn we optimistisch over”, zegt Ganduje. “We reguleren het watergebruik in het meer en er wordt gewerkt aan een charter waarin voor iedereen dezelfde regels gelden.”
“We houden ook toezicht op activiteiten in de zijrivieren van het Tsjaadmeer, zoals de bouw van dammen en irrigatieactiviteiten. Het menselijk gedrag kunnen we op lokaal niveau bijsturen, op andere dingen hebben we geen invloed.”
De LCBC heeft hoge verwachtingen van een ambitieus plan om het meer bij te vullen tot het niveau van 1960, door water te onttrekken aan de rivier Oubangui, een zijarm van de Congorivier.
De haalbaarheidsstudie is van start gegaan en er is al een fonds opgezet, zegt Ganduje. “De leiders van de betrokken landen hebben vertrouwen in dat proces. Als de studie positief uitvalt, is er waarschijnlijk voldoende politieke steun.”