"Tsjechië verstikt media"

De nieuwe wet bepaalt onder meer dat journalisten geen telefoontaps van de politie mogen publiceren of de namen van slachtoffers mogen noemen. Tsjechische journalisten noemen de wetgeving een “muilkorf”. Ze vrezen dat de regels het einde betekenen van de onderzoeksjournalistiek in het land. “De wet maakt het erg moeilijk voor onderzoeksjournalisten”, zegt Miroslav Jelinek, hoofd van het Tsjechische Syndicaat van Journalisten.
De wet, die begin deze maand van kracht werd, is ook internationaal veroordeeld, onder meer door de European Newspaper Publishers’ Association (ENPA) en Reporters zonder Grenzen.
Vorige week nog publiceerden de Tsjechische kranten een open brief aan de Amerikaanse president Barack Obama, die op dat moment op bezoek was in het land, waarin ze hem verwelkomden “in een land dat straffen zonder voorgaande oplegt voor de publicatie van juiste informatie. Het is erg jammer dat zo’n beknotting van de vrije meningsuiting er komt in het jaar dat Europa twintig jaar terugkeer naar de democratie viert. We willen dit feit benadrukken en de discussie opstarten over het noodzaak van de vrije meningsuiting, één van de kernwaarden van de westerse beschaving.”

Politici

Volgens vele journalisten is de wet gestemd door politici die liever geen artikels lezen over corruptieschandalen of hun banden met misdadigers. De wet kwam er na de publicatie van geheime politietapes die opgenomen werden tijdens een onderzoek naar banden tussen politici en misdaadorganisaties.
“Het is allemaal begonnen met rechtszaken waarbij op de een of andere manier politici betrokken waren”, legt Michal Klima, de Tsjechische vertegenwoordiger bij de World Association of Newspapers, uit in een interview op Radio Praag. “De zaken werden jarenlang onderzocht. En omdat de onderzoekers onder druk stonden van politici om het onderzoek te rekken of misschien zelfs stop te zetten, gaven ze waarschijnlijk informatie aan journalisten om de publieke opinie te informeren. Deze wet is daarop dus het antwoord van de politici. Het is een echt gevaar voor de persvrijheid.”
Parlementsleden die de wet steunen, inclusief de initiatiefnemer Marek Benda van de heersende centrumrechtse partij ODS, benadrukken dat de wetgeving slachtoffers van misdrijven moet beschermen. Ook de Tsjechische president Vaclav Klaus weigerde zijn veto uit te spreken, omdat hij “niet aan de kant staat van sensatiebeluste media” en omdat de publicatie van telefoongesprekken “voor het einde van de rechtsgang de rechten van onschuldige burgers ernstig in gevaar brengt.”
Daar is volgens Jelinek van het Tsjechische Syndicaat voor Journalisten niets van aan. “De wet is volkomen onnodig omdat de rechten van slachtoffers al lang beschermd worden via andere wetten”, zegt hij. Het ergste onderdeel van de nieuwe wet zijn volgens Jelinek de “draconische” straffen die voorzien zijn bij overtredingen.
“De straffen zijn ongelooflijk: een gevangenisstraf van vijf jaar is nonsens in vergelijking met andere misdrijven. Wie iemand om het leven brengt, kan in sommige omstandigheden een straf van amper drie jaar krijgen, maar een journalist kan veel langer opgesloten worden als hij de nieuwe wet overtreedt. Ook de financiële straf van 175.000 euro is ongehoord.”

Steun uit Slovakije

De Tsjechische journalisten krijgen in hun verzet d steun van hun collega’s in het buurland Slovakije. Ook daar werd vorig jaar een controversiële mediawet gestemd ondanks hevige weerstand van journalisten en zelfs van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). De wet bepaalt dat mensen en instellingen het recht hebben om een antwoord te produceren op een artikel, ook al is de informatie in dat artikel accuraat.
De Slovaakse Journalistenvakbond beschrijft de Tsjechische wet als “een ernstig obstakel voor journalisten die onderzoek willen doen”, een “bedreiging voor de kwaliteit van hun werk” en “een wet die angst uitlokt”.
De Tsjechische mediagroepen hopen dat ze de wet in hun land alsnog een halt kunnen toeroepen nu ze de steun krijgen van zeventien leden van de Tsjechische Senaat. Daarmee hebben ze genoeg stemmen om een formele klacht in te dienen bij het Tsjechische Grondwettelijk Hof. “We moeten onze strijd helemaal tot in het Grondwettelijk Hof voeren. Het is onze plicht”, zegt Jelinek.