Tuberculose steekt opnieuw de kop op in zuidelijk Afrika

Dertig procent van de bevolking van Afrika woont in zuidelijk Afrika, maar de regio telt wel zeventig procent van alle tuberculosegevallen op het continent. In Zimbabwe, een van de 22 landen ter wereld die het zwaarst getroffen zijn door tuberculose, krijgen jaarlijks 462 van de 100.000 inwoners de ziekte. Dat is volgens cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) zeven keer zoveel als in 1982. Ter vergelijking, West-Europa en Noord-Amerika rapporteren minder dan twintig gevallen per 100.000 inwoners.

HIV is de belangrijkste oorzaak voor de toename van het aantal tuberculosegevallen, zegt Robert Makombe, een arts van het regiokantoor van de WGO in de Zimbabwaanse hoofdstad Harare. Tuberculose veroorzaakt ook de meeste sterfgevallen onder mensen die besmet zijn met HIV/aids. Een aantal jaren geleden dachten we tuberculose onder controle te hebben in Zimbabwe, maar net op dat moment diende de aids-epidemie zich aan, bevestigt Ellen Ndimande, coördinator van RAPT, een niet-gouvernementele organisatie die zich al vijftig jaar bezighoudt met tuberculosebestrijding.

Volgens Ndimande zijn vier tuberculosepatiënten op vijf besmet met HIV. RAPT geeft nu voorlichting over beide ziekten. Als we tuberculose willen bestrijden, dan moeten we ons ook bezighouden met de oorzaken van aids, zegt Ndimande. Effectieve nationale tuberculoseprogramma’s, vult Makombe aan, kunnen bij TB-patiënten ook HIV constateren en vaststellen wie in aanmerking komt voor anti-retrovirale therapie.

Desondanks blijven de meeste landen afzonderlijke gezondheidsprogramma’s hanteren voor beide ziekten. Gezondheidscentra worden overspoeld door allerlei aan HIV-gerelateerde ziekten, terwijl de TB-programma’s hun handen vol hebben aan de toename van het aantal patiënten. Geïntegreerde programma’s hebben vaak nog twee afdelingshoofden, een voor HIV/aids en een voor tuberculose. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) bevordert dat de effectiviteit niet.

Op enkele plaatsen in de regio, zoals in Malawi, functioneren gezamenlijke programma’s onder dezelfde verantwoordelijke. De samenwerking werpt volgens de Global TB-HIV- werkgroep vruchten af. Seksueel risicogedrag nam af in Malawi en het aantal mensen dat in zuidelijk Afrika getest werd op HIV, verzesvoudigde. De groep verwacht zelfs dat het mogelijk is om de WGO-doelstelling om in 2005 drie miljoen mensen te behandelen met anti-retrovirale middelen, te halen

Zimbabwe heeft beide ziekten op beleidsniveau samengevoegd in de ‘Aids en TB Eenheid’, de overheidsinstelling die verantwoordelijk is voor de bestrijding. In de praktijk is van volledige integratie echter nog lang geen sprake. In Botswana is men doordrongen van het belang van een geïntegreerde aanpak. Als iemand TB heeft, dan controleren we altijd of hij ook HIV heeft, zegt Patson Mazonde, gevolmachtigd permanent secretaris van het ministerie van Gezondheidszorg. Het ministerie wordt volgens hem momenteel gereorganiseerd om in te spelen op de ontwikkelingen. De huidige organisatie is gebaseerd op een situatie waarin HIV/aids nog niet speelde, aldus Mazonde.

Jaarlijks wordt in Afrika bij meer dan 300.000 mensen met tuberculose de diagnose HIV gesteld. Naar schatting zijn er nog ongeveer 400.000 gevallen die niet geïdentificeerd worden door de nationale gezondheidsprogramma’s. (JS/ADR)