Tweestrijd Bemba-Kabila legt Congolese staat lam - analyse

De Congolese staat lijkt meer dan ooit in rook opgegaan. De ministerraad komt niet meer samen, het parlement is op reces. Alleen de Kiescommissie en de Mediaraad laten af en toe van zich horen. “De macht bevindt zich gewoon op straat”, zegt Denis Malumba, een politiek analist in Kinshasa.

Merkwaardig genoeg zijn het niet Bemba of Kabila die het nieuws in Congo domineren, maar wel William Lacy Swing, de speciale vertegenwoordiger van VN-secretaris-generaal Kofi Annan in het Centraal-Afrikaanse land. Swing, die ook de VN-waarnemersmissie in Congo (Monuc) leidt, trad op de voorgrond na de gewapende confrontaties tussen aanhangers van Bemba en Kabila van 20 tot 22 augustus. Hij pendelt heen en weer tussen de twee kampen en geeft talloze interviews waarin hij de Congolezen bezweert voor dialoog en niet voor de wapengeweld te kiezen.

Onrustwekkend is vooral hoe Bemba en Kabila zwijgen. Ze hebben zich nog niet uitgesproken over de achtergrond van het wapengeweld van twee weken terug, en hebben ook geen mogelijke uitweg uit de crisis aangegeven.

Kabila wil alleen praten met Bemba vanuit de huidige hiërarchie - hij is de president, Bemba zijn vice-president. Bemba wil helemaal geen ontmoeting zolang zijn twee televisiestations niet opnieuw kunnen uitzenden. De Congolese veiligheidsdiensten haalden Canal Congo télévision en Canal Kin télévision uit de ether omdat ze de veiligheid van de staat ernstig in het gedrang zouden hebben gebracht.

Ook de mediaraad vindt dat “sommige media” over de schreef zijn gegaan met uitzendingen “die tot geweld aanzetten”. Maar de Congolese mediawaakhond voelt zich wel gepasseerd: eigenlijk moet de raad altijd geconsulteerd worden bij dergelijke maatregelen. Journalisten oordelen overigens dat ook de media die dicht bij Kabila staan, de spanningen hebben doen oplopen.

VN-gezant Swing heeft voorlopig alleen bereikt dat medewerkers van Bemba en Kabila vorige week dinsdag gesprekken hebben aangevat die kunnen leiden tot een ontmoeting tussen de twee presidentskandidaten. Intussen zijn er al twee subcommissies opgericht: de ene onderzoekt de gewelddadigheden tussen 20 en 22 augustus, de andere moet regels uitwerken die ervoor zorgen dat de campagne voor de tweede ronde van de presidentsverkiezingen rustig verloopt.

De Monuc eist onder meer dat er minder bewapende soldaten rondrijden in Kinshasa. Kabila heeft een lijfwacht van naar schatting 1.700 manschappen; Bemba zou een ongeveer even sterke veiligheidsmacht hebben. Veel van die militairen gedragen zich volgens waarnemers nog als militieleden die alleen de belangen van hun chef verdedigen.

De inwoners van Kinshasa blijven op hun hoede. In het centrum zwijgen de wapens, maar in de buitenwijken is er nog af en toe geweervuur te horen. Mensenrechtenorganisaties zeggen dat mensen in uniform hier en daar inbraken plegen en moorden begaan. Misschien is dat het werk van misdadigers die zich aangemoedigd voelen omdat er geen officiële reactie kwam op het geweld van 20 tot 22 augustus.