Uncle Sam is teleurgesteld in Latijns-Amerika - analyse

Teleurstelling is een geregeld terugkerend woord in recente verklaringen van Noord-Amerikaanse functionarissen over Latijns-Amerika. De VS winnen aan macht, maar hun achtertuin plooit zich niet naar hun wil. Om te beginnen verwierpen Chili en Mexico de Amerikaans-Britse invasie in Irak. De positie van de twee Latijns-Amerikanen landen met een zitje in de Veiligheidsraad vond weerklank in heel het continent. Niet meer dan zes landen steunden de militaire actie. Washington vond in Europa meer steun dan op het eigen continent, schamperde een Argentijnse analist. Latijns-Amerika lag wéér dwars op 17 april, toen de mensenrechtencommissie van de VN een resolutie stemde met kritiek op de regering van Fidel Castro. Venezuela stemde tegen, Argentinië en Brazilië onthielden zich. Mexico en Chili stemden weliswaar vóór, maar gaven geen steun aan een harder verwoord amendement dat Washington naar voren schoof met de hulp van Costa Rica.

Washingtons teleurstelling in Chili vertaalde zich al in uitstel van de ratificering van een bilateraal vrijhandelsakkoord dat beide landen in november ondertekenden.

Andere eventuele gevolgen voor de verhouding tussen Latijns-Amerika en de VS zijn onzeker. Analisten zijn het erover eens dat Latijns-Amerika sinds 11 september naar de achtergrond is verschoven, maar vanuit het buitenlandbeleid gebaseerd op veiligheid en preventieve oorlog niet vergeten is.
Twee klassieke veiligheidsuitdagingen voor de VS zijn Colombia, met de voortdurende burgeroorlog, en Cuba, waar de recente strafcampagne tegen dissidenten een nieuwe rechtvaardiging geeft aan de druk van Washington.

Sommige analisten benadrukken dat de veiligheidsprioriteiten van de VS elders liggen. Volgens anderen neemt dat niet weg dat de Noordamerikaanse teleurstelling een dreigende ondertoon heeft. Theotonio dos Santos, professor internationale economie aan de universiteit van Niteroi, vlakbij Rio, denkt dat het concept van preventieve militaire actie ook in Latijns-Amerika in de praktijk kan worden gebracht. Naast Colombia ziet hij nog drie andere spanningspunten: Venezuela, waar de linkse president Hugo Chávez geen blad voor de mond neemt, Centraal-Amerika en de grensregio van Argentinië, Brazilië en Paraguay.

Tegelijk wordt er luidop gespeculeerd over de toekomst van de Pan-Amerikaanse vrijhandelszone, het paradepaardje van de VS en naast veiligheid zowat het enige Latijns-Amerikaanse thema waarvoor Bush nog wel aandacht heeft. De onderhandelingen zouden eind 2005 rond moeten zijn, zodat het akkoord begin 2006 van start kan gaan. Diverse Latijns-Amerikaanse waarnemers suggereren dat de vrijhandelszone voor de VS belangrijk is om Latijns-Amerika onder controle te houden terwijl de spanning tussen de VS en Europa stijgt. Zo belangrijk, dat de onderhandelingen de positie van Latijns-Amerika tegenover de VS zou kunnen versterken, tenminste als Brazilië en de toekomstige regering van Argentinië daartoe de juiste stappen zetten. De Argentijnse analist Rosendo Fraga ziet in de weigering van Mexico en Chili om de VS te steunen in de kwestie Irak een symptoom van het feit dat timing en implementatie van de vrijhandelszone onzeker zijn geworden.