Van persvrijheid is weinig meer over in Eritrea

Op de Internationale Dag van de Persvrijheid, 3 mei, staan de schijnwerpers weer even op kwesties die internationaal uit beeld zijn geraakt, zoals de situatie in Eritrea. Eind vorig jaar leek een klein lichtpuntje te zijn: de Eritrese journalist Isaac Dawit, die de Zweedse nationaliteit heeft, zou na vier jaar gevangenschap worden vrijgelaten. De Zweedse ambassadeur in het Oost-Afrikaanse land, Bengt Sparre, bracht zijn felicitaties over en de familie van Dawit in Zweden was dolgelukkig. Een paar dagen na de bekendmaking van het nieuws, stelde de Eritrese minister van Informatie echter dat Dawit slechts verlof had gekregen voor ziekenhuisbezoek.

Wat ging er mis? Was er sprake van slechte communicatie tussen de Zweedse ambassadeur en de Eritrese regering? Hadden functionarissen in Asmara, geïrriteerd door actievoerders voor persvrijheid, hun besluit teruggedraaid? De werkelijke redenen zullen wellicht nooit boven water komen.

Eritrea staat bij het Committee to Protect Journalists (CPJ) in New York te boek als een van de landen waar het vaakst journalisten in de gevangenis belanden. Momenteel zitten er ten minste dertien journalisten vast. Het verhaal van Dawit laat zien dat campagne voeren een delicate zaak is en zelfs contraproductief kan zijn. “In Eritrea zeggen ze dat het een interne zaak is en dat het niet met andere landen te maken heeft”, zegt een diplomaat. “De boodschap die wij krijgen is dat het beter is voor journalisten dat er geen rechtszaak komt, omdat Eritrea nog steeds de doodstraf heeft.”

In 1991 werd Eritrea na een strijd van dertig jaar onafhankelijk van buurland Ethiopië. Veel Eritreërs van overzee kwamen terug naar hun land en de economie bloeide op. De toenmalige Amerikaanse president Bill Clinton betitelde staatshoofd Isayas Afewerki lovend als een “nieuwe leider” voor Afrika, zijn bewind zou een breuk markeren met de vorige generatie dictatoriale en corruptie leiders. Het liep anders.

De verhouding tussen Ethiopië en Eritrea verslechterde en de twee landen vochten tussen 1998 en 2000 een grensoorlog uit. Tegen de tijd dat een vredesakkoord werd ondertekend, was een kwart van Eritrea bezet, de infrastructuur vernield en een derde van de bevolking ontheemd. Isayas werd ervan beschuldigd dat hij te weinig uit de onderhandelingen over vrede had gesleept.

Het gevolg was dat velen in Eritrea, inclusief de journalisten die nu vast zitten, kritische vragen stelden bij het handelen van de regering. Toen de aandacht van de wereld werd afgeleid door de terroristische aanslagen in New York en Washington, in september 2001, startte de regering een offensief tegen haar critici.

“Isayas gaf opdracht tot arrestatie van vijftien belangrijke politici en sloot de kantoren van alle niet-staatsmedia”, schrijft Eritrea-kenner Dan Connel in zijn boek Conversations with Eritrean Political Prisoners. “Invloedrijke journalisten belandden in de gevangenis.”

Sindsdien is er van de journalisten weinig meer vernomen. Ze zitten naar verluidt vast op beschuldiging van onder meer dienstplichtweigering en bedreiging van de nationale veiligheid.

“Van de journalisten is nauwelijks nog iets vernomen sinds september 2001”, stelde CPJ in een verklaring. “De overheid weigert informatie te verstrekken over de gezondheid, verblijfplaats en wettelijke status van de journalisten. Volgens sommige berichten zijn ze gemarteld. Maar het overheidsmonopolie op nieuws en de angst die bij familieleden heerst voor intimidatie, maken het extreem moeilijk om informatie over de gedetineerden te krijgen.”

Het is ook onduidelijk hoeveel journalisten precies vastzitten. In november vorig jaar meldde Reporters sans Frontières in Parijs dat het om dertien journalisten zou gaan. Een paar maanden later stelde de CPJ dat het er vijftien waren. (JS/MM)