Venezolaanse indianen lusten joint venture met Shell en Texaco niet

Hoewel de regering van de linkse president Hugo Chávez meer voor de inheemse bevolking doet dan welke van zijn voorgangers ook, is het niet allemaal rozengeur en maneschijn tussen Chávez en de 35 inheemse bevolkingsgroepen die het land rijk is. Wij zijn geen mijnbouwers, maar boeren, herders en vissers, zegt Leonardo Martínez, een van de leiders van de Yucpa-gemeenschap in El Tokuko. Als wij land toegewezen krijgen, dan willen we dat de mijnbouwbedrijven er vertrekken.

Tientallen indianen van de Wayúu, Yucpa en Barí-indianen uit de bergen van Sierra de Perijá, bij de noordelijke grens met Colombia, protesteerden eerder deze maand protesteerden in Caracas tegen een kolenmijnproject in hun gebied. Het Venezolaanse staatsbedrijf Carbozulia wil daar in joint venture met diverse buitenlandse bedrijven volgend jaar met zijn bedrijfsactiviteiten beginnen. Carbozulia denkt onder meer aan Shell, het Duitse Rurhkohle, het Amerikaanse bedrijf Chevron Texaco en het Braziliaanse Vale do Rio Doce. Het project moet leiden tot een verdriedubbeling van de huidige productie van acht miljoen ton per jaar. Het kolenmijnproject past voor de regering Chávez goed in de gekoesterde samenwerking met Brazilië en Venezuela’s betrokkenheid bij het Zuid-Amerikaanse handelsblok Mercosur.

Voor elke ton kolen moet tussen vier en zeven ton aarde en sediment afgegraven worden. Daardoor wordt niet alleen de leefomgeving van de bevolking in het noordwesten bedreigd, maar ook rivierwater dat naar Maracaibo (de op één na grootste stad in Venezuela) stroomt, zegt antropoloog Lusbi Portillo van milieuorganisatie Homo et Natura.

Het staatsbedrijf Carbozulia stelt dat de mijnen niet liggen in een streek die de overheid zal toewijzen aan inheemse boeren. De inheemse bevolking dat hun eigendomsrecht op het land van hun voorouders erkend wordt. In de grondwet van 1999 is een volledig hoofdstuk gewijd aan de rechten van de inheemse bevolking. De grondwet werd destijds herschreven op initiatief van Chávez. Inmiddels is 800.000 hectare land toegekend aan de indianen. De 35 inheemse bevolkingsgroepen in Venezuela tellen 580.000 mensen. Zij spreken 30 verschillende talen en dialecten en hebben 2.500 gemeenschappen gevormd. De indianen leven voornamelijk in de grensstaten van Venezuela, dat in totaal 26 miljoen inwoners telt.

De inheemse bevolkingsgroepen bezetten drie zetels in het 165 leden tellende Congres. Ze hebben tien afgevaardigden in regionale wetgevende organen. Op 12 oktober, de ‘Dag van het Inheemse Verzet’, beloofde Chávez buitenboordmotoren, vee, voertuigen en leningen aan verschillende inheemse gemeenschappen in het zuiden van Venezuela. Die hulp is welkom, maar de duizenden boeren die nu in de sloppenwijken van de grote steden moeten leven, hebben niets aan, zegt Ember Iguarán van de organisatie Tawala (Tawala betekent ‘broederschap’ in het Wayunaekee).

Bijna de helft van de inheemsen in Venezuela behoort tot de Wayúu-gemeenschap die leeft op het schiereiland Guajira, dat gedeeld wordt door Colombia en Venezuela. Daarnaast leven tienduizenden Wayúu-indianen ten noorden en noordwesten van Maracaibo. In die regio is gebrek scholen, fatsoenlijke huizen, leidingwater en gas om op te koken. Zowel de overheid als maatschappelijke groeperingen hebben nog steeds geen oog voor ons, zegt Iguarán.

In Maracaibo en kleine steden in het noordwesten, zijn de Wayúu-indianen om te overleven afhankelijk van zwarte handel, smokkel en lidmaatschap van niet-legale particuliere beveiligingsgroepen. In andere steden moeten de meeste indianen bedelen om te overleven. Dat is ook zo voor Fidelia, die behoort tot de Warao-gemeenschap in de oostelijke rivierdelta van de Orinoco. Een paar maal per jaar vertrekt ze zonder haar kinderen naar Caracas om te bedelen. Soms verdien ik tien dollar op een dag, soms vijftien. Sommige pleinen en parken in Caracas veranderen zo nu en dan in tijdelijke kampen voor Warao-indianen die in de stad geld bij elkaar bedelen voor hun familie.

Niet alleen in het noordoosten van Venezuela heerst onder de inheemse bevolking onrust. In het zuidoosten wil de regering binnenkort vergunningen verstrekken voor delven van goud en diamanten. Ook zijn er plannen voor houtkap in de bergen van Sierra de Imataca. In bergen van Sierra de Perijá kwam het eerder deze maand tot ongeregeldheden tussen veefokkers en inheemsen. Twintig bewapende mannen richtten daar grote schade aan bij een ranch die deels bezet was door Yucpa-indianen. (JS/ADR)