Verdwenen dochters

‘In veel gezinnen vind je een teil. Die dient om er pasgeboren baby’s in te wassen. Tenminste, wanneer het een jongetje is. Het gebeurt dat meisjes erin worden verdronken’, zegt Xinran Xue. Meisjes worden niet alleen omgebracht maar soms ook ergens achtergelaten of afgestaan. In 2007 bleek dat er wereldwijd honderdtwintigduizend Chinese kinderen waren geadopteerd, het waren bijna allemaal meisjes. Hoe kan zoiets gebeuren en wat gaat er in deze moeders om die hun dochters niet kunnen opvoeden?
Xinran Xue (°1958) is journaliste en is in Londen aan The Guardian verbonden. Ze werkte daarvoor in Peking voor de radio. Ze legde zich onder meer toe op het ontrafelen van de situatie waarin Chinese vrouwen leven. Door haar werk maakte ze geregeld kennis met vrouwen die veel pijn in zich meedroegen omdat ze hun dochters hadden afgestaan. Voor Xinran Xue was het heel herkenbaar.
Zelf werd ze als baby weggestuurd door haar moeder. Toen ze 7,5 was, mocht ze terug naar huis. Twee weken daarna was er de Culturele Revolutie en werden haar ouders naar de gevangenis gestuurd. Xinran Xue ging terug naar het weeshuis, maar mocht er met niemand spelen of praten omdat haar ouders veroordeeld waren. Een vroeger vriendinnetje liep naar haar toe en gaf haar een enorme dreun in het gezicht. Xinran Xue houdt er nog steeds nachtmerries aan over. ‘Het was heel hard om dit boek te schrijven. Heel lang heb ik er over nagedacht, maar ik durfde er niet aan te beginnen. Als het gaat over de relatie tussen ouders en hun kinderen word ik snel heel emotioneel. Daarom heb ik het onderwerp van dit boek een lange tijd vermeden’, zegt Xinran Xue.
De getuigenissen in het boek zijn vaak heel hard. Zo vertelt de fietsenmaakster van Xinran Xue dat ze vroeger vroedvrouw was. En hoe ze meisjes moest vermoorden, zoals door de navelstreng rond het halsje te wikkelen om de baby te wurgen. Of door het kind te laten stikken in het vruchtwater. Sommige vrouwen baarden dochter na dochter, de kindjes werden soms gewoon weggegooid. De fietsenmaakster kreeg zelf enkele dochters die ze allemaal heeft weggegeven. Maar ze mist hen vreselijk.
Op een treinreis ontmoet Xinran Xue een man die liefdevol zijn jonge dochtertje op de schoot neemt, een kleuter nog. Ze praten even. Tot blijkt dat de man in een treinstation het meisje heeft achtergelaten. Het was zijn vierde dochtertje en de vierde keer dat hij zoiets deed. Hij vertelt hoe zijn echtgenote elke nacht ligt te huilen en van haar kinderen droomt. Om het aanzien van zijn familie niet te verliezen, moet zijn echtgenote een zoon op de wereld zetten. Daar wachten ze op.
Xinran Xue vond ooit een baby die in een toilet was achtergelaten. Ze kon het kindje naar het ziekenhuis brengen, maar het verdere lot van het meisje is onzeker. Zelf bekommerde ze zich om een achtergelaten meisje en nam de baby mee naar huis. Maar omdat ze al een zoon had, mocht ze het kindje niet houden. Ze verplichtten haar om het meisje naar een weeshuis te brengen. Daar ging ze het kind opzoeken, tot bleek dat alle kinderen waren weggehaald. Dossiers waren onvindbaar. Werden de kinderen meegenomen door een mensenhandelaar? Xinran Xue weet het niet.

Oorzaken

Met haar boek wil Xinran Xue een stem geven aan deze moeders. Laten weten dat er geen dag voorbij gaat waarop ze niet aan hun kinderen denken. Waarom gebeuren dan zo’n vreselijke dingen met meisjes? Xinran Xue wijst op eeuwenoude plattelandsculturen. Daar hebben jongens veel meer aanzien dan meisjes. In plattelandsregio’s wordt bij erfenissen een jongen bevoordeeld. Ook is er seksuele onwetendheid. Het gebeurde dat koppels amper wisten hoe baby’s werden gemaakt, laat staan welke voorbehoedsmiddelen er zijn.
Pas de laatste jaren worden taboes doorbroken en dat vooral in de steden. Maar de kloof met het platteland is nog steeds heel groot. Armoede speelt eveneens een rol. Wanneer een gezin moet kiezen tussen het voeden van een jongen of een meisje, dan gaat de voorkeur uit naar het jongetje. En ook een belangrijke factor is de eenkindpolitiek. Die werd eind 1979 ingevoerd. Op die manier wilde de overheid een rem zetten op de snelle bevolkingsgroei.
Tegelijk hoopte men op die manier ook armoede tegen te gaan, iets dat niet vanzelfsprekend was. Xinran Xue: ‘De wegen tussen de akkers werden steeds smaller, als stil teken dat men op elke centimeter land eten probeerde te verbouwen. Kort gezegd stagneerde de economie, en de invoering van een beleid om de bevolking in te dammen bood slechts een minieme verlichting van de dagelijkse overlevingsstrijd van het volk – dat een eeuw lang had geleden onder oorlog en politieke oproer, en het dagelijks opnam tegen de armoede.’
‘Er zijn op de regel van één kind per gezin uitzonderingen mogelijk, zoals voor minderheidsgroepen. In sommige regio’s is de controle heel strak, maar ook dat is niet overal zo. Nu komt er een kentering. Jongeren zeggen soms dat ze geen kinderen willen, onder meer omdat ze zelf hebben geleden als kind. Er wordt ook gewezen op de ontwrichting van gezinnen als argument om het eenkindbeleid te veranderen. Hoe dan ook blijft overbevolking een heel ernstig probleem in China. De bevolkingsgroei werd weliswaar afgeremd door deze politiek, maar is nog altijd heel groot. Er moest dus iets gebeuren. Maar het is een probleem dat zich ook in andere landen stelt. Denk ook aan de ecologische impact: er moeten maatregelen komen. Wel pleit ik ervoor om het beleid minder radicaal te maken. Koppels die twee kinderen willen, zouden die toelating moeten krijgen.’ De eenkindpolitiek is een van de oorzaken. De hoofdreden is volgens Xinran Xue cultuurhistorisch van aard, net zoals in bijvoorbeeld India waar ook meisjes worden gedood.

Zwijgen

Kan het geweld tegen meisjes worden omgebogen? Xinran Xue zegt dat het er in de eerste plaats op aan komt alles te begrijpen. ‘Vergeet niet dat we in China een cultuur hebben van zwijgen. We praten over geld, over eigendom. Maar nooit over gezinsrelaties, over gevoelens. Dit is heel anders dan in het westen. Vergeet niet dat zowat driekwart van de bevolking in China landbouwers zijn. Daar wordt gezwegen. Door politieke omwentelingen werd China ook al enkele keren door elkaar geschud. Mensen zijn vaak gewoon bang om te praten. Nog een derde reden is dat het in onze cultuur niet hoort om iemand te bevragen die boven jou staat, of ouder is dan jou. Vaak zijn mensen wel heel levendig en wordt er veel gepraat, maar er is niet altijd voldoende kennis.’
Ook het verbeteren van de levensomstandigheden kan een rol spelen. ‘Veel mensen zoeken de stad op om werk te vinden en daar komen ze met andere waarden en normen in aanraking. De scholingsgraad ligt er hoger. Plattelandsvrouwen voelen wel pijn als ze hun dochter doden, maar beseffen niet altijd dat het anders kan. In verstedelijkte gebieden zullen vrouwen wel meer alternatieven zien. Dan is er de confrontatie met ook andere normen en waarden dan de eigen cultuurhistorische achtergrond: meisjes worden er wel opgevoed en kunnen een eigen leven leiden. Wel ben ik bezorgd dat het diepe platteland deze gebruiken nog zal aanhouden. Een informatiecampagne zou niet werken, dit is een westerse aanpak. In China is een man de god van zijn vrouw, een baas is koning over de man. De sociale omgangsregels zijn dus heel anders. Je kunt dus niet zomaar stellen dat het vermoorden van meisjes fout is wanneer deze mensen ervan overtuigd zijn dat ze het juiste doen. Het komt er in de eerste plaats op aan hen te begrijpen. Dat is de allereerste voorwaarde. In China zijn er veel grote kloven, onder meer tussen mannen en vrouwen, tussen de verschillende volkeren, tussen het stad en het platteland. Er moet eerst een dialoog ontstaan.’
Bericht van een Chinese moeder. Verhalen over verlies en moederliefde. Xinran Xue, Uitgeverij The House of Books.
Lees het volledige interview hier