Verdwijntruc Groenlandse gletsjer verbaast wetenschappers

De Kangerdlugssuaq was veertig jaar vrijwel stabiel, maar is nu een van de snelst smeltende gletsjers ter wereld, zegt wetenschapper Gordon Hamilton van de Universiteit van Maine. Hamilton verrichte op 18 juli voor het eerst metingen direct op het oppervlak van de gletsjer. Hij ontdekte dat die dagelijks 38 meter verschuift, ofwel 14 kilometer per jaar. Dat is bijna drie keer sneller dan de beweging van de gletsjer in 2002, toen een vliegtuig van de NASA metingen verrichte.

Zoiets hebben we nog nooit eerder gezien, zei Hamilton deze week aan boord van het Greenpeace-schip Arctic Sunrise. Door de opwarming van de aarde is de temperatuur in het zuiden van Groenland, waar de gletsjer zich bevindt, de laatste tien jaar gestegen. Daardoor smolten de toppen van de gletsjers in het gebied en ontstonden grote meren met smeltwater.

Het smeltwater van de toppen van de Kangerdlugssuaq is waarschijnlijk door scheuren in de gletsjer naar de bodem gesijpeld, waar het werkt als een soort smeermiddel waardoor de gletsjer sneller in de oceaan glijdt, zei Hamilton. Als de temperaturen verder naar het noorden ook stijgen, dan zullen de gletsjers daar op dezelfde manier reageren.

Vorige herfst ontdekten andere wetenschappers dat de grootste gletsjer van Groenland, de Jakobshavn Isbrae, ook sneller is gaan smelten. Uit satellietgegevens bleek dat het proces acht jaar geleden is begonnen, nadat de gletsjer vijftig jaar stabiel was geweest. De Jakobshav Isbrae schuift nu met dertien kilometer per jaar naar zee en dumpt jaarlijks tien kubieke kilometer ijs in het water.

Soortgelijke ontwikkelingen zijn zichtbaar op de Zuidpool. Wetenschappers ontdekten daar kort geleden dat tenminste zes gletsjers sneller zijn gaan smelten. De Pine Island Gletsjer, die het snelst verdwijnt, bevat genoeg ijs om het zeeniveau wereldwijd met een meter te laten stijgen. Volgens Amerikaanse wetenschappers is het zeeniveau sinds 1995 met 2,54 centimeter gestegen. Dat is twee keer sneller dan de stijging in de vijftig jaar daarvoor.

Hamilton vermoedt dat de zeespiegel sneller zal gaan stijgen dan nu wordt voorspeld. Als de huidige trend doorzet, dan zal het zeeniveau aan het einde van deze eeuw met 30 tot 40 centimeter zijn gestegen. Dat zal leiden tot erosie van eilanden en laaggelegen gebieden en grootschalige overstromingen.

Gletsjers bevatten ongeveer 75 procent van alle zoetwater op aarde. Als alle landijs zou smelten, dan zou het zeeniveau wereldwijd met zeventig meter stijgen, blijkt uit cijfers van de Amerikaanse Oceanographic and Atmospheric Administration (NOAA). Als alleen de ijskap op Groenland smelt, dan zou het zeeniveau al ongeveer zeven meter stijgen.

Hamilton reist mee met de Greenpeace-expeditie, maar hij werkt onafhankelijk. Bij metingen op drie andere Groenlandse gletsjers, verder naar het noorden, ontdekte hij weinig verandering. Dat hadden we verwacht, omdat de oppervlaktetemperatuur daar minder gestegen is, aldus Hamilton.

De stijgende temperaturen zorgen ook voor smeltende gletsjers in Noord- en Zuid-Amerika, Azië, Afrika en Europa. Zelfs als de uitstoot van broeikasgassen drastisch wordt teruggebracht, kan dat niet voorkomen dat veel berggletsjers de komende jaren verdwijnen, zeggen deskundigen.

In skigebieden in Oostenrijk worden al wanhopige pogingen gedaan om de 925 smeltende gletsjers intact te houden. Delen van de gletsjers worden daar afgedekt met wit plastic of folie om de kou vast te houden en de warmte van buiten af te stoten. Buurland Zwitserland raakte de afgelopen tien jaar ongeveer 20 procent van zijn gletsjers kwijt. Ook daar worden nu soortgelijke methodes toegepast. (JS/PD)