Vergrijzend Japan vreest oude dag

Zijn 68-jarige vrouw Mitsuko, die een pacemaker heeft, maakt zich ook zorgen. “Ik bid elke dag dat mijn man mij overleeft”, zegt ze. “Alleen leven is verschrikkelijk.”
 
De Iwatsuki’s leiden, naar wereldwijde maatstaven gezien, een comfortabel seniorenleven. Ze zijn van een generatie die profiteerde van de Japanse economische expansie na de Tweede Wereldoorlog, een tijd die veelal vast werk en een hoge levenskwaliteit bracht voor de grote Japanse middenklasse.
 
Nu de economie krimpt en de overheid moet bezuinigen op sociale voorzieningen, verwacht de vergrijzende bevolking moeilijker tijden.
“Mensen boven de zestig krijgen nog steeds goede pensioenen. Zij kunnen een leven leiden zoals de Iwatsuki’s. Maar dat tijdperk is voorbij in Japan”, zegt Keiko Higuchi, expert op het gebied van vergrijzing aan de Kasei-universiteit in Tokio. Stabiele pensioenen zijn er volgens haar straks niet meer bij. Dat vooruitzicht maakt sommige mensen depressief, voegt ze eraan toe.

Zelfmoord 

De werkloosheid in Japan bedraagt op dit moment 5 procent, een procent meer dan twee jaar geleden. Van alle Japanners leeft 14,9 procent in armoede, blijkt uit een studie uit 2009 van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO).
Een ander recent onderzoek, uit maart van dit jaar, ging na hoe gelukkig Japanners zijn. Aan 4000 respondenten werd gevraagd om op een schaal van 11 punten aan te geven hoe gelukkig ze zijn. Japanners gaven hun geluk gemiddeld 6,5 punten, net iets hoger dan Rusland en Polen (6,0), maar ver onder Europese landen zoals Frankrijk (7,1) en Groot-Brittannië (7,4), waar soortgelijke onderzoeken werden uitgevoerd. Denemarken scoorde onder de industrielanden het hoogste met 8,4.
Een van de grootste angsten onder de Japanners bleek de angst voor ouderdom. Veel respondenten verwezen naar de economische onzekerheid, stijgende werkloosheid en de groeiende kloof tussen arm en rijk. Die factoren leiden tot hogere suïcidecijfers. Volgens het Engelstalige dagblad Japan Today lag het aantal zelfdodingen de laatste twaalf jaar consistent boven de 30.000.

Nationaal geluk

Tomaoki Ohara, lid van het kabinet van premier Yukio Hatoyama, zegt dat het onderzoek de eerste stap is op weg naar de introductie van het concept “bruto nationaal geluk” in Japan. De term is afkomstig van de voormalige Buthaanse koning Jigme Singye Wangchuk. Hij wilde in zijn kleine Himalaya-koninkrijk een vorm van ontwikkeling introduceren waarin mensen centraal staan en niet louter economische groei.
“De regering gelooft dat bruto nationaal geluk - bng - een betere manier is om ontwikkeling te meten. We zijn in Japan dus onderzoek aan het doen naar de manier waarop we dit concept kunnen ontwikkelen”, zegt hij.
De regering heeft aangekondigd een bng-maatstaf te willen ontwikkelen die gebruikt kan worden om het niveau van welbevinden van de bevolking te meten, als aanvulling op gegevens over het bruto binnenlands product (bbp)
Higuchi van de Kasei-universiteit verwelkomt het initiatief. Het land heeft de afgelopen tien jaar grote sociale, economische en politieke veranderingen meegemaakt, zegt hij.  “Mensen realiseren zich nu dat materiele rijkdom niets te maken heeft met persoonlijk geluk”, zegt Higuchi. “Een bng-index helpt mee om economische groei een zachter gezicht te geven.”