"Verkrachters van Atenco lopen nog vrij rond"

San Salvador Atenco, een boerendorp op 30 kilometer van Mexico-stad, haalde in 2002 het nieuws toen het zich met succes verzette tegen de aanleg van een nieuwe internationale luchthaven, het meest ambitieuze infrastructuurproject van de regering van Vicente Fox (2000-2006).
Vier jaar later blokkeerde de bevolking de toegangswegen tot het stadje nadat de politie hard was opgetreden tegen bloemenverkopers op een plaatselijke markt. De politie stuurde daarop drieduizend agenten om de blokkade op te ruimen. Tijdens de zware rellen, die een week duurden, kwamen twee jongeren om, een werd door een kogel getroffen, een ander door een traangasgranaat.
Meer dan tweehonderd mensen werden opgepakt en gefolterd, ook ouderen en mensen met een handicap. Minstens 26 vrouwen werden verkracht. De verzetsleiders kregen zware gevangenisstraffen. Tientallen huizen werden met de grond gelijk gemaakt.

Geslagen, gefolterd en verkracht

Een van de slachtoffers was Bárbara Italia Méndez, vrijwilliger van een stichting die met kinderen werkt die slachtoffer zijn geworden van geweld. Ze was naar Atenco gegaan na een oproep van Rafael Sebastían Guillén Vicente, alias Subcomandante Marcos, leider van het Zapatistisch Nationaal Bevrijdingsleger, om een menselijk cordon te vormen.
Méndez werd opgepakt, geslagen, gefolterd en verkracht. Tijdens de zes uur durende rit naar de gevangenis deed de politie meermaals alsof ze haar uit de vrachtwagen zouden gooien. Ze was ervan overtuigd dat ze zou sterven.
Later kreeg ze telefoontjes om geen klacht in te dienen. Ze ging in psychotherapie. “Ik was er slechter aan toe dan ik dacht.” Verschillende verkrachte vrouwen werden door hun omgeving verstoten, zegt ze. “Ze werden twee keer gestraft.”

Vrijgesproken

Méndez besloot twee jaar geleden samen met tien andere vrouwen haar zaak voor de Inter-Amerikaanse Commissie voor Mensenrechten te brengen, een instelling van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS). De Mexicaanse overheid vroeg de commissie de zaak onontvankelijk te verklaren omdat er volgens haar een degelijk onderzoek was geweest en de vrouwen nog verschillende wettelijke middelen hadden om in beroep te gaan.
Uit een rapport van de Mexicaanse staat valt af te leiden dat slechts vijf politieagenten vervolgd waren voor “misbruik van gezag”, niet voor seksueel geweld, en dat ze in april dit jaar werden vrijgesproken. “Er heerst totale straffeloosheid in deze zaak”, zegt advocate Jaqueline Sáenz van mensenrechtenorganisatie Prodh.

Angst

Méndez zegt dat ze met de angst zal moeten leren leven. “Tot twee jaar geleden woog het zwaar op mij. Door een geur of een zin bevond ik mij plotseling weer in de vrachtwagen. En ik voelde me schuldig tegenover mijn familie omdat ik hen last had bezorgd door klacht in te dienen. Maar ik ben ervan overtuigd dat we moeten vertellen wat ons overkomen is, want het is geen geïsoleerd feit.”
“In Atenco begon een beleid van seksuele foltering als straf tegen gedetineerden”, staat in een rapport dat de niet-gouvernementele organisatie Comité Cerezo México in augustus publiceerde. Het rapport documenteert 1300 gevallen van mensen die om politieke redenen zijn opgepakt van 2002 tot 2008.
Voor de twaalf veroordeelde leiders kwam er goed nieuws. Op 30 juni van dit jaar oordeelde het Hooggerechtshof in Mexico dat het sociale protest in Atenco gecriminaliseerd was, een uitspraak die als historisch werd bestempeld. De rechtbank beval de vrijlating van de twaalf leiders. Het vonnis was duidelijk: ze waren veroordeeld zonder bewijzen.