Vikas Swarup: 'Reality-tv heeft India in complete chaos gestort'

India is een van de grootste landen ter wereld, met het meeste inwoners en met een ongekende diversiteit. Bovendien groeit de economie er nu al jaren aan een sneltreinvaart, waardoor het land in toenemende mate weegt op de internationale relaties. Tegelijk wonen er meer ondervoede kinderen en extreem arme mensen in India dan in Afrika. Meer weten over India is dus een must voor wie wil weten waar onze gemondialiseerde wereld naartoe goed.
Vikas Swarup schreef Q&A, dat door  Danny Boyle verfilmd werd als Slumdog Millionaire. De film sleepte in 2009 maar liefst acht Oscars in de wacht en zorgde in india zelf voor een gfelle discussie over beeldvorming, nationale trots en armoede. Swarups jongste boek Zes verdachten verschijnt in het Nederlands. Naar aanleiding daarvan had MO* een gesprek met de schrijver in Amsterdam.
De Indiase economie groeit ieder jaar aanzienlijk en treedt meer en meer op de voorgrond als aanstormende grootmacht. Ziet u de toekomst van uw land even rooskleurig?
Vikas Swarup: Ik ben heel erg optimistisch over India op dit ogenblik. We hebben onze problemen en onze uitdagingen, maar we zijn zonder twijfel een land in opmars. Ik ben er van overtuigd dat de 21^ste eeuw de eeuw van India wordt.
Aan welke problemen moet er vooral nog gewerkt worden?
Vikas Swarup: 300 miljoen mensen leven momenteel van minder dan één dollar per dag, dat is de grootste uitdaging voor India. Maar verandering is nu al volop bezig, want je kan niet gewoon wachten tot dat aantal extreem armen afneemt door de groeiende economie, dan duurt het vijftig jaar om er bovenop te komen. De overheid heeft nu een landelijk werkschema opgesteld dat inwoners tijdelijke tewerkstelling garandeert binnen het jaar. Ook het recht op onderwijs werd onlangs ingevoerd waardoor ieder Indiaas kind tussen zes en veertien jaar recht heeft op gratis onderwijs. Deze maatregel stelt hen in staat om vooruit te komen in het leven.
Onderwijs en werkzekerheid zijn de belangrijkste manieren om armoede te bestrijden?
Vikas Swarup: Vooral technologie speelt een grote rol in de vooruitgang van India. Technologie heeft een democratiserend effect op werk en ontwikkeling. Als je tien jaar geleden kennis wou opdoen, moest je alle boeken in de wereld kopen. Wanneer je nu een laptop en een internetaansluiting hebt, heb ik meer kennis binnen mijn bereik dan iemand met duizenden boeken. Maar vooral gsm’s hebben veel impact in India. We hebben 550 miljoen gsm’s en daar komen er iedere maand 50 miljoen bij. Zelfs mensen die geen huis hebben, bezitten toch een gsm.
Hoe kan een gsm zoveel impact hebben op het leven van mensen?
Vikas Swarup:Voor boeren is een gsm een enorme hulp. Vroeger moesten ze na het oogsten twee dagen naar de stad wandelen met al hun producten om dan te merken dat de markt gesloten was. Tegenwoordig kunnen ze gewoon snel een telefoontje doen en kost het hen één minuut om te weten of de markt open is. Op die manier helpt technologie ons enorm vooruit want het bespaart hen enorm veel tijd en moeite.
Denkt u dat de mondialisering ook een negatief effect kan hebben op de Indiase maatschappij?
Vikas Swarup: Uiteraard en dat is momenteel het grote debat in India. Hoe kan je moderniseren en je toch aan tradities houden. Daar maken vele Indiase mensen zich zorgen om. Kijk naar het grote aantal indringers in India: de Mongolen, de moslims, de Nederlanders, de Portugezen, de Britten, de Fransen,… India nam iets van hen allen en veranderde toch niet, want we behielden ook nog onze eigen waarden. Maar nu zijn de mensen ongerust dat we in de 21^ste eeuw te snel evolueren.
Het lijkt erop dat India tegenwoordig graag een grotere rol wil vervullen in de wereld vanuit een herwonnen economische positie.
Vikas Swarup: Ik denk dat India daar al volop mee bezig is. India is het enige land in de wereld zijn waar 1,1 miljard mensen werk maken van steeds meer democratie. Wij belichamen de hoop dat democratie kan overleven. India bewijst ook dat democratie en ontwikkeling hand in hand kunnen gaan. Op dat vlak is India een heel erg belangrijk land. Mahatma Gandhi heeft een cultuur van democratie en demonstraties op gang gebracht. Iedereen kan wettelijk gezien protesteren, je mag de straat op gaan en staken om iets te bereiken zolang het niet in strijd is met de wet.
Een tweede reden waarom India één van de belangrijkste landen ter wereld is, is het feit dat wij hebben getoond hoe je moet omgaan met diversiteit. Momenteel is er in België en Nederland een debat aan de gang over multiculturaliteit, maar weet je hoeveel moslims er in India zijn? Meer dan 150 miljoen, wij zijn na Indonesië het grootste moslim land ter wereld. Maar slechts enkele moslims uit India zijn overgestapt naar Al Qaeda. Dit vertelt ons dat de Indiase moslims dankzij onze democratie, vrije meningsuiting,… niet in terroristische organisaties stappen.
India kan de wereld leren hoe je kan omgaan met diversiteit op een harmonieuze manier. Wij hebben al de godsdiensten ter wereld, moslims, joden, christenen, boeddhisten, hindoeisten,… In een land als België betekent secularisering een scheiding tussen kerk en staat. Maar in India betekent het dat alle religies op een gelijke manier gerespecteerd worden. Zo krijg ik een vakantiedag op een hindoe feest, op Goede Vrijdag, op Kerstmis, op het Suikerfeest,… Wederzijds respect kan een maatschappij al heel ver brengen.
Hoe ziet de Indiase jeugd haar toekomst?
Vikas Swarup: Er zijn onderzoeken gedaan naar de meest optimistische bevolking ter wereld. India komt steeds uit in de top vijf. Dus ondanks onze problemen blijven mensen optimistisch, mensen die op straat liggen met amper kleren aan, hebben toch een glimlach op hun gezicht. Dat is wat India zo bijzonder maakt, dat mensen overleven ondanks hun problemen en toch geloven ze dat ze een beter leven voor zichzelf kunnen creëren.
In Slumdog Millionaire zagen we de grote rol van televisie in de maatschappij en de verafgoding van Bollywoodsterren. Denkt u dat het goed is dat jonge Indiase tieners hen zien als rolmodellen?
Vikas Swarup: Ik denk dat het heel erg slecht is en ook heel triest. We zouden een wetenschapper of een filosoof moeten hebben als rolmodel, maar bij gebrek daaraan kijkt onze jeugd jammer genoeg kijkt vooral op naar beroemdheden.
Reality-tv heeft India in complete chaos gestort. Wanneer een reality soap audities organiseert, komen daar 100.000 mensen op af omdat ze allemaal snel rijk willen worden. Uiteindelijk worden er uit deze 100.000 mensen vijf gekozen, van wie de droom in vervulling gaat. Deze reality programma’s promoten die drang naar faam en beroemdheid. Meisjes uit klein dorpen zijn niet meer tevreden met een rol in een klein toneel, zij willen straight to the top.
Heeft u er van genoten om Zes verdachten te schrijven?
Vikas Swarup: Zoals heel wat schrijvers haat ik het om te schrijven, maar hou ik ervan om geschreven te hebben. Schrijven is een heel eenzaam proces, je sluit jezelf op in je kamer en je begint te typen op je computer.
Zes verdachten gaat op sommige momenten heel diep in op bepaalde thema’s, steekt u niet meer tijd in researchen dan in schrijven?
Vikas Swarup: Ik moest daadwerkelijk alles onderzoeken. Zo heb je in het boek bijvoorbeeld de Texaanse Amerikaan, hij spreekt op een heel specifieke manier waardoor ik zelfs daarnaar onderzoek moest doen. Maar het meeste onderzoek gebeurde over de inheemse inwoner van de Andaman eilanden, Eketi. Er is daar daadwerkelijk een stam die Unge heet, dus moest ik veel lezen om hun cultuur, tradities, magie,… te begrijpen. Ik zou er graag eens op vakantie gaan, het lijkt me een fantastische plek.
Geeft uw boek een realistisch beeld van het moderne India?
Vikas Swarup: Het is geen realistisch beeld maar ik heb wel enkele waargebeurde feiten van in India overgenomen en herwerkt. Zo heb je in het boek de vermoorde man Vicky Rai. Hij vermoordde op zijn zeventiende zes mensen, op zijn twintigste pleegt hij nog een moord en op zijn vijfentwintigste verjaardag vermoordt hij een barvrouw. Deze drie zaken zijn waargebeurd, maar de daders van deze moorden zitten in realiteit wel allemaal achter slot en grendel. Dus het echte leven is eigenlijk beter dan wat ik beschreven heb in mijn boek. Er is in India ook niet echt een minister die zo corrupt is als de minister in het boek. De roman is fictie en hij moet ook gelezen worden als fictie.
Toch ontstond er rond de film

Er wordt een cultuur gepromoot waarin het belangrijk is om mooi te zijn, want als je lelijk bent, krijg je minder kansen.

Slumdog Millionaire controverse in India.
Vikas Swarup: De Indiase bevolking vond dat de film een heel negatief beeld gaf van het land. Ik heb niet de bedoeling om een positief of negatief beeld te geven over mijn land. Met Zes verdachten probeerde ik bijvoorbeeld een veelstemmig verhaal te creëren, dat tegelijk de lezer vermaakt.
Welke onderliggende kritiek op de Indiase maatschappij zit er verborgen in Zes verdachten?
Vikas Swarup: De kritiek betreft niet enkel de Indiase maatschappij, vooral ook de westerse maatschappij en ieder land waar de materialistische cultuur een belangrijke rol speelt. De inheemse speelt in het boek eigenlijk de rol van het geweten en houdt ons een spiegel voor. In de westerse cultuur wil iedereen zijn ’fifteen minutes of fame’, iedereen wil snel rijk of beroemd worden zonder er hard voor te moeten werken. Er wordt een cultuur gepromoot waarin het belangrijk is om mooi te zijn, want als je lelijk bent, krijg je minder kansen. Als je rijk bent, ben je een belangrijk persoon en wanneer je arm bent, trekt niemand zich iets van je aan.
Kan de inheemse traditie ons een geweten schoppen?
Vikas Swarup: Door het perspectief van een inheemse mee te nemen in het verhaal, worden er vragen gesteld. Is dit de maatschappij die wij gecreëerd hebben? Is deze moderne beschaving eigenlijk wel positief? Ik zie hem als het geweten van het boek. Maar voor de rest is het een entertainend boek dat een beeld geeft van zes personages, waardoor je India kan zien door zes verschillende ogen.
Corruptie is een centraal thema, komt dat in het alledaagse van India dan zo vaak voor?
Vikas Swarup: In het boek heb je inderdaad de corrupte politicus, maar je hebt ook de doodeerlijke politieagent. Corruptie bestaat zeker in India, dat zal niemand ontkennen, maar het bestaat in zo veel ontwikkelingslanden. Het bestaat dus, maar zeker niet in die mate zoals ik het omschreven heb in mijn boek. Het boek is een extreme versie.
Hoe doet dit boek het in India?
Vikas Swarup: Redelijk goed, maar eens dat de film uitkomt, zullen veel meer mensen het boek lezen. Sommigen maken er misschien een probleem van dat ik me gebaseerd heb op enkele waargebeurde feiten maar ik snap dat niet. Het zou niet goed geweest zijn als de waargebeurde feiten slecht waren afgelopen en als ik ze zou uitbuiten. Maar al de zaken zijn goed afgelopen en als de realiteit beter is dan fictie, dan is er in mijn ogen geen probleem.
U schreeft heel betrokken over India, terwijl uw baan als diplomaat ervoor zorgt dat u al jaren niet meer in uw vaderland woont.  
Vikas Swarup: Ik voel me nog steeds verbonden met India, ga er nog regelmatig op bezoek en ik schrijf nog steeds als een insider. Er zijn twee soorten fictie in India. Er is de diasporafictie, die geschreven wordt door Indiase schrijvers die in de jaren zeventig of tachtig naar het buitenland verhuisden. Ze hebben allemaal een buitenlands paspoort en schrijven vooral over hun nieuw verworven identiteit en de problemen die ermee gepaard gaan.
Zij zijn immigranten die zich proberen aan te passen aan een nieuw land, maar ze zijn tegelijkertijd Indiase schrijvers. Mijn boeken draaien om hele andere onderwerpen omdat ik een Indiër ben en een Indiaas paspoort heb en ik voel mij nog heel verbonden met India. Ik ben er van overtuigd dat afstand je soms meer perspectief verleent.
Denkt u, nu het boek af is, dat je een optimistisch boek geschreven heeft?
Vikas Swarup: Dat is een heel interessante vraag, oorspronkelijk zijn mijn boeken positief bedoeld. Sommige mensen zeggen dat ik enkel schrijf over criminaliteit en corruptie, maar ik schrijf vanuit het perspectief van een democratie: dat wil zeggen dat er controle en evenwicht nodig is. Als er een schandaal plaatsvindt en dat wordt ontdekt, dan word je gestraft. Maar als een schandaal niet ontdekt wordt, gebeurt er ook niets.
In mijn boek wordt iedereen die een misdaad begaat, gestraft. De wanpraktijken van de politicus worden ontdekt en hij wordt uit zijn ministerambt ontzet. De politieagent die de inheemse martelde, wordt ontslagen. Het is niet omdat er een democratie is, dat er geen criminaliteit of corruptie is, maar wel dat straffeloosheid ingeperkt wordt. In dat opzicht is mijn boek een viering van de democratie.
India is waarschijnlijk het land met de grootste diversiteit. Je kunt geen boek schrijven dat betrekking heeft op al de mensen van India, hoe kwam u tot de keuze van deze zes personages?
Vikas Swarup: Inderdaad, geen enkel boek over India kan handelen over al de inwoners van ons land. Ik wou een brede kijk weergeven van de Indiase bevolking, dus ik koos mijn personages heel nauwlettend. Iemand uit het politieke en bureaucratische spectrum, iemand uit de onderste laag van de maatschappij en iemand uit het sterrenwereldje. Reken daarbij de twee buitenstaanders en de journalist en je dekt al een aanzienlijk deel van de Indiase samenleving.
De Engelse versie van Zes verdachten lag eind 2009 in de rekken en u bent ondertussen al bezig aan uw volgende boek. Nog een verhaal over India?
Vikas Swarup: Neen, mijn volgend boek gaat iets helemaal anders zijn. Ik ben bezig aan twee boeken, het ene speelt zich af in Europa en het andere in Centraal-Amerika. Het heeft niets meer met India te maken, ik schrijf over iets waar ik niet vertrouwd mee ben, dus het kan een complete flop worden. Het is een uitdaging.
Welk specifiek doel had u met Zes verdachten voor ogen?
Vikas Swarup: Ik wil geen boodschap meegeven, eerder een geweten. Ik zou het leuk vinden dat mensen na het lezen van mijn boek eens nadenken over de moderne beschaving en over onze waarden. Een maatschappij die draait om schoonheid, rijkdom en macht, is dat wel echt het soort maatschappij dat wij willen? Wij hebben in mijn ogen nood aan een cultuur van delen, respect en empathie.