VN krijgen enkel bijrolletje in Irak - analyse

Eerst zien en dan geloven, zegt een Arabische diplomaat over de aankondiging dat de VS hun plannen met Irak aan de VN zullen voorleggen. Als de VS echt terugkeren naar de Veiligheidsraad, dan is dat alleen om alsnog de preventieve oorlog te legitimeren waarmee ze alle grondregels van het VN-Handvest en het internationaal recht hebben geschonden.

Precies die noodzaak om de bezetting van Irak de nodige legitimiteit te verlenen, deed algemeen secretaris van de VN Kofi Annan maandag zeggen dat hij een belangrijke rol ziet weggelegd voor de VN in Irak. Maar Amerikaanse wetenschappers denken dat de VN alleen zullen geduld worden als ze zich netjes schikken naar de Amerikaanse bevelen. De rol van de VN zal bepaald worden door wat de VS willen toestaan - na overleg met de Britten, oordeelt Norman Solomon, de directeur van het Institute for Public Accuracy in Washington. De werkverdeling ligt vast: de VS zorgen voor de ijzeren vuist en de VN kunnen zich bezighouden met welomschreven humanitaire opgaven waarvoor de VS de toestemming geven.

In Oost-Timor, Kosovo en Afghanistan, andere recente crisisgebieden waar een maatschappelijke omwenteling heeft plaatsgevonden, hebben de VN ook een aandeel in het overgangsbestuur en bij de ordehandhaving. Maar de Amerikaanse veiligheidsadviseur Condoleeza Rice maakte vorige week al duidelijk dat Irak een geval apart is: Amerikaanse en Britse troepen hebben hun leven gewaagd om het land te bevrijden, en dus zijn het die landen die beslissen over de heropbouw en het overgangsbestuur.

Er is geen enkele reden om aan te nemen dat de VS zullen toelaten dat de VN mee hun stempel drukken op het naoorlogse Irak, denkt ook Mark Lance, professor Gerechtigheid en Vrede aan de Universiteit van Georgetown in Washington. De VS hebben duidelijk gemaakt dat ze geen sjiitische regering zullen tolereren en tegen verregaande autonomie voor de Koerden zijn. Voor een onbestemde tijd zal het Pentagon de lakens uitdelen, en hoe de Irakezen daarna aan de beurt komen, is nog onzeker. Kortom: de belangrijkste doelstelling is de installatie van een regering die de Amerikaanse belangen dient.

In de VN-Veiligheidsraad kunnen de VS en Groot-Brittannië wel opnieuw tegenwind krijgen van de andere vetomachten. Frankrijk en Rusland eisen samen met Duitsland een centrale rol voor de VN in het naoorlogse Irak. Volgens de Franse Buitenlandminister Dominique de Villepin wordt de kans groter dat het heropbouwproces slaagt als de internationale gemeenschap het eens is. De landen die ervoor zorgden dat de Veiligheidsraad niet instemde met de invasie van Irak, hebben een stok achter de deur. Er is nog altijd een VN-embargo van kracht tegen Irak, en dat moet eerst worden opgeheven alvorens de VS gebruik kunnen maken van de Iraakse olie om de heropbouw te financieren. Irak heeft nu enkel de toestemming om een beperkte hoeveelheid olie te verkopen om daarmee de import levensmiddelen te financieren. Alle inkomsten die Irak de voorbije jaren puurde uit de verkoop van olie, staan op een rekening die beheerd wordt door de VN. Alleen de Veiligheidsraad kan die afspraken veranderen. Frankrijk en Rusland hebben er al mee gedreigd het been stijf te houden - zeker als de Amerikanen het overgangsbestuur helemaal naar hun hand zetten.

Zelfs in het Brits-Amerikaanse kamp gaan stemmen op om de VN een serieuze vinger in de pap te geven. De Britse Ontwikkelingsminister Claire Short oordeelde dat de heropbouw van Irak illegaal zou zijn zonder duidelijk VN-mandaat. Maar de Amerikaanse haviken zien dat anders. In een recente column in de Washington Post pleitte Charles Krauthammer ervoor de VN eens en voorgoed te dumpen. Keer niet terug, mijnheer de president, schrijft Krauthammer. De Amerikaanse bevolking staat achter u om het hoofdstuk van de VN af te sluiten.