VN willen traceringssysteem voor lichte wapens

Negentig procent van alle doden in conflictgebieden valt als gevolg van gebruik van lichte wapens. Als de herkomst van wapens bekend is, dan wordt het gemakkelijker de verspreiding ervan te traceren, zegt Pasi Patokallio, voorzitter van de onlangs afgesloten VN-conferentie over illegale handel in lichte wapens.

De voorgestelde overeenkomst heeft de handicap dat zij alleen ‘politiek bindend’ is, en niet ‘juridisch bindend’. Het gevolg is dat het merken van wapens niet verplicht is.

De ontwerptekst van het nieuwe document zal waarschijnlijk ter goedkeuring worden voorgelegd tijdens de zestigste zitting van de Algemene Vergadering van de VN in september. Een politiek bindende overeenkomst is een stap voorwaarts als het gaat om het controleren van de verspreiding van lichte wapens, zegt Nathalie Goldring, professor van de Universiteit van Georgetown. Maar een juridisch bindende overeenkomst zou de kans vergroten dat er daadwerkelijk iets verandert.

Waarschijnlijk heeft de overeenkomst alleen betrekking op de productie van nieuwe wapens, zegt Goldring. Er circuleren momenteel al honderdduizenden wapens in de wereld. Veel van die wapens zijn nog tientallen jaren bruikbaar. Die wapens moeten even goed getraceerd worden, zegt ze. Als we weten wie ze levert, dan kan een schuldige worden aangewezen. Een soortgelijke strategie, het opsporen en aan de schandpaal nagelen van overtreders, heeft in milieuzaken tot op zekere hoogte succes gehad.

Goldring zegt dat niet alleen belangrijk is de herkomst van wapens te kennen, maar ook die van munitie. De huidige ontwerptekst spreekt volgens betrokkenen alleen over wapens.

Volgens Nobuyasu Abe, ondersecretaris-generaal voor Ontwapeningszaken bij de VN, wordt steeds duidelijker dat nationale regeringen niet noodzakelijkerwijs iets te maken hebben met de wapenhandel. Het komt vaak voor dat wapenhandelaren de wapens op legale wijze kopen, maar ze vervolgens doorverkopen op de illegale markt, zegt hij.

Hoewel wapens en munitie vaak serienummers hebben, is er geen wereldwijd systeem waarin die informatie wordt vastgelegd bij verkoop of overdracht van wapens. Dat gebrek aan controle betekent dat exporterende landen ook niet verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor het feit dat hun wapens gebruikt worden bij mensenrechtenschendingen, zeggen de auteurs van het eerder dit jaar verschenen rapport ‘Lethal Arms Vanishing Without A Trace’ (Dodelijke wapens die spoorloos verdwijnen). Dat rapport werd geschreven in opdracht van een aantal niet-gouvernementele organisaties.

In het rapport wordt aanbevolen om zo snel mogelijk een juridisch bindend traceringssysteem op te zetten. Een koffer die kwijtraakt op een vlucht van Londen naar Liberia, kan binnen een paar uur opgespoord worden, maar dodelijke wapens verdwijnen dagelijks zonder een spoor achter te laten, aldus de auteurs.

Het land van productie kan vaak wel getraceerd worden. Bij een bloedbad vorig jaar in Burundi, lieten lege patroonhulzen zien dat de munitie afkomstig was uit China, Bulgarije en Servië. Het bleek echter onmogelijk te achterhalen via welke kanalen de munitie in Burundi terecht was gekomen. (JS/PD)