Vonnis koude douche voor Amerikaanse 'war on drugs'

De administratieve rechtbank van het centrale departement Cundinamarca heeft een duidelijk vonnis uitgesproken: besproeiingen vanuit de lucht met glysofaat kunnen niet meer. Sinds 1978 tracht de Colombiaanse regering met chemische sproeivluchten velden marihuana, papaver (basisgewas voor opium and heroïne) en coca (basisgewas voor cocaïne) te vernietigen. In 1986 werd daartoe voor het eerst glysofaat gebruikt. Volgens de rechtbank schenden de sproeipraktijken het recht van de mensen op een gezonde leefomgeving, schaden ze veiligheid en volksgezondheid en bedreigen ze plant- en diersoorten. Bovendien is er niet eens in een milieuplan voorzien dat de negatieve neveneffecten zou kunnen verzachten. Naast het verbod op sproeivluchten eist rechter Ayda Vides een wetenschappelijke onderzoek naar de gevolgen van glysofaat voor de gezondheid van de lokale bevolking.

Uribe toont zich niet onder de indruk van het vonnis: hij vecht de beslissing aan bij de Raad van State, de hoogste administratieve rechtbank in Colombia. Dat vonnis in beroep wordt binnen twee weken verwacht. Intussen gaat de regering gewoon verder met de besproeiingen, op basis van het opschortende effect van de beroepsprocedure. Een groot aantal Colombiaanse juristen protesteert tegen die perverse logica, die voorbijgaat aan het essentieel belang van milieu en gezondheid. Gustavo Gallón, hoofd van het Colombiaanse Juristencomité, noemt de presidentiële houding openlijke ongehoorzaamheid aan de wet. Maar Uribe wil nog veel verder gaan: hij kondigt nu al aan een nieuw verbod in beroep naast zich neer te zullen leggen omdat Colombia zijn beloften inzake bestrijding van de drughandel tegenover de internationale gemeenschap moet nakomen . De VS zetten Colombia allang onder druk om de drugteelt uit te roeien en hebben financieel en militair een dikke vinger in de Colombiaanse pap.

Het controversiële proces is er gekomen dankzij een klacht van Claudia Sampetro, Héctor Suárez en andere burgers tegen het ministerie van Milieu, het Nationale Directoraat Narcotica (DNE) en andere staatsinstellingen. Hun verzoekschrift bevatte onder meer kritische brieven van de nationale ombudsman aan de uitvoerende, rechterlijke en wetgevende machten, waarin benadrukt wordt dat de strijd tegen drugs op geen enkele wijze het recht op een gezond milieu en persoonlijke gezondheid mag aantasten. Tijdens het proces leverden de klagers meer dan twintig goed onderbouwde technische en wetenschappelijke bewijsstukken. Ook een bundel klachten van gemeenschappen waar al besproeiing heeft plaatsgevonden toonde schade aan gezondheid, voedselgewassen, veestapel en milieu.

De rechters namen ook een rapport van de Expertencommissie van 1984 in overweging; daarin adviseert die commissie de regering geen herbiciden te gebruiken in de strijd tegen drugs, wegens het minst geschikt. Ook een rapport van de Thesaurie van 2001 waarschuwde nog voor de negatieve ecologische, economische en sociale gevolgen van chemische uitroeiing. Uit verklaringen van het ministerie van Volksgezondheid en andere staatsinstellingen bleek tevens het gebrek aan wetenschappelijke studies in Colombia over de gevolgen van besproeiingen voor de menselijke gezondheid. Een onderzoek van de WGO (Wereldgezondheidsorganisatie) toont aan dat glysofaat voor dieren kankerverwekkende bestanddelen bevat.

De maatschappelijke reacties op het vonnis zijn uiteenlopend. Leiders van de invloedrijke rooms-katholieke Kerk in Colombia tonen zich verheugd; zij pleiten al langer voor een strijd tegen drugs die mens noch milieu schaadt. Volgens bisschop Jaime Prieto van het noordoostelijke Barrancabermeja linken de plaatselijke inwoners de besproeiingen met huidaandoeningen, misvormingen bij baby’s en spontane abortussen. Voorzitter van de Bisschoppenconferentie Pedro Rubiano geeft toe dat de drugteelt een plaag vormt in landelijke gemeenschappen, maar houdt vol dat de enige oplossing erin bestaat de boeren meer land te geven, en alternatieve landbouwproductie voluit te steunen.

In een perscommuniqué juicht ook de nationale ombudsman de beslissing van de rechtbank toe. Alleen al in 2002 ontving hij zowat 6.500 klachten over de negatieve effecten van de besproeiingen. Clemencia Tolosa, voorzitster van de gemeenteraad van het noordelijke San Francisco, valt hem bij. Zij is de ellende beu; de hevige besproeiingen van de voorbije twee jaar hebben niet alleen coca vernietigd, maar ook de kippen, cacao, bananen en andere gewassen.

In de VS daarentegen waren de reacties heel wat minder enthousiast. Charles Barclay, woordvoerder van de afdeling van het ministerie van Buitenlandse Zaken die bevoegd is voor het westelijke halfrond, steunde president Uribe en minimaliseerde de gevaren van glysofaat voor mens en milieu. Hij wees erop dat dankzij de sproeivluchten 15 procent van de Colombiaanse coca en 25 procent van de Colombiaanse papaver vernietigd is.