Voortbestaan kritische media onzeker

De mediasituatie in de Arabische wereld is de voorbije 10 tot 15 jaar ingrijpend veranderd, zegt Hala Ghanem, een voormalige medewerkster van het ministerie van Informatie in Koeweit. Je kan van een revolutie spreken. Die revolutie is wel verre van volkomen. Bij de meeste omroepen en dagbladen die in handen zijn van de staat, zijn de veranderingen aarzelend. Maar die media verliezen kijkers en lezers en dus ook invloed aan het internet en aan media die door privé-groepen gefinancierd worden.

De nieuwkomers investeren veel meer in berichtgeving over plaatselijke en regionale ontwikkelingen die vroeger nauwelijks aandacht kregen in de staatsmedia. De traditionele kranten en zenders moeten wel volgen. Ook de bijna onbeperkte mogelijkheden van het internet dragen daartoe bij. De hoofdredacteurs beginnen zich te realiseren zich dat als de mensen de waarheid niet in de krant kunnen vinden, ze gewoon hun computer inschakelen, zegt Ghanem.

De programma’s en artikels in de nieuwe media in de Arabische wereld zijn onderworpen aan een subtielere mengeling van invloeden dan de inhouden van de traditionele media. Net als de grote Amerikaanse zenders weerspiegelen ze de publieke opinie, maar ze nemen ook politieke standpunten in, zegt Rami Khoury, de hoofdredacteur van de Daily Star, een krant uit Libanon. Het gaat om een combinatie van commerciële belangen en ideologie.

De scheiding tussen de redacties en de staat is bij sommige van de nieuwe media wel nog dunnetjes. De belangrijkste Arabische satellietzenders - al-Jazeera en al-Arabiye - worden gefinancierd door financiële groepen die heel dicht staan bij de overheid in respectievelijk Qatar en Saudi-Arabië. De twee zenders pakken de verslaggeving over het conflict tussen de Palestijnen en Israël of de situatie in Irak professioneel aan, maar volgens Khoury is hun objectiviteit ver zoek bij het nieuws dat ze over hun thuisbasis brengen. Ze hebben de neiging om niet te berichten over de mensen die hun betalen.

Ondanks de miljoenenbedragen die er nu in geïnvesteerd worden, is de toekomst van de private satellietzenders in de Arabische wereld niet verzekerd, zeggen experts. Winst maken de nieuwe initiatieven niet. Wanneer houden de investeerders het voor bekeken? Ze kunnen niet eeuwig verliezen blijven absorberen, zegt Anwar Gargash, een bestuurslid van Emirates Media. Dat concern beheert verscheidene tv-zenders en kranten in de Verenigde Arabische Emiraten die nog in overheidshanden zijn. De adverteerders zoeken nog steeds vooral de gedrukte media op, niet de satellietzenders.

Het goede nieuws is dat de krantensector niet meteen dreigt droog te vallen. Ik blijf geloven in de rol van de krant, zegt Gargash. Er is concurrentie van het internet en de satellietzenders en de kranten zijn een deel van hun jonge publiek kwijtgespeeld, maar de geschreven pers blijft onklopbaar in diepgaande berichtgeving. Ook Khoury van de Daily Star in Beiroet is niet bang voor de toekomst. Mensen lezen de krant voor de columns, de opiniestukken en het lokale nieuws. In die behoefte kunnen de satellietzenders niet voorzien.