Vrede in Darfur in vrouwenhanden

Mariam Abdalla Omar (55) stapt met een rechterbeen dat sleept - het gevolg van een schotwond die ze opliep in een gevecht met de Janjaweed. Die Arabische milities zijn in Sudan de natuurlijke vijand van donkere mensen als Omar. Ik heb de wapens opgenomen en mij in de brousse teruggetrokken met de rebellen. Een makkelijk leven was het niet, zegt Omar, terwijl ze de schotwonden op haar been toont.

Ook in haar hart draagt de 55-jarige vrouw littekens. Mijn woede heeft me tot rebel gemaakt. De soldaten hebben het lichaam van mijn man aan flarden gesneden met een mes voor ze hem dood maakten, zegt Omar, nog steeds zichtbaar ontdaan door vreselijke herinneringen. Ik werd weduwe en moest me bekommeren om dertien kinderen - vijf van ons en acht wezen van een koppel dat eveneens is afgemaakt door het leger.

Omar was commandant van de SLM/A, één van de twee rebellenbewegingen die in Darfur de wapens opnamen tegen het leger en de milities. Maar vandaag voert ze campagne voor de vrede in het Nigeriaanse Abuja, waar de Sudanese regering sinds vorig jaar onderhandelt met de SLM/A en de JEM. ”We zitten hier vandaag omdat we vrede willen, zegt ze. De onderhandelaars zitten in de zevende ronde en een akkoord is nog niet in zicht.

De SLM/A heeft in de laatste ronde, die van start ging op 21 november, nog drie andere vrouwen afgevaardigd. De JEM heeft vijf vrouwen meegebracht naar Abuja. De regering twee. Die grote aanwezigheid is het gevolg van een oproep van de Afrikaanse Unie.

Zonder de inbreng van vrouwen kan er geen duurzame vrede komen in Darfur, meent de AU. Vrouwen zijn de grootste slachtoffers van het conflict in Darfur. Ze worden systematisch verkracht door de Janjaweed en het leger. Elke dag worden er tien verkrachtingen gerapporteerd, zeggen de rebellenbewegingen. Vrouwenrechten moeten centraal staan in het vredesverdrag dat uit de bus zal komen, zegt Sam Ibok, het hoofd van de delegatie van de Afrikaanse Unie.

Vrouwen moeten betrokken worden bij alle aspecten die aan bod komen in de onderhandelingen: de verdeling van de rijkdom en de macht en het garanderen van de veiligheid. De Afrikaanse Unie wil ook vrouwen opnemen in de 7000 man sterke vredesmacht die de zaak in Sudan onder controle probeert te krijgen. Halima Hasaballa, één van de vrouwen die de Sudanese regering vertegenwoordigt, vindt dat een goed idee. Vrouwen zijn opmerkzamer voor agressie en misbruik. Daarom willen we dat ze deel uitmaken van de vredesmacht.

Veiligheid is de eerste bekommernis van de vrouwen. In november 2004 ondertekenden de strijdende partijen een staakt-het-vuren, maar dat wordt met de regelmaat van de klok geschonden. ”Er is dringend een algemeen staakt-het-vuren nodig dat ook overal wordt nageleefd om burgers, en vooral vrouwen, te beschermen, zegt Neimat Adam Ahmadi van het SLM/A. Darfur is geen veilige plek voor vrouwen. Ze worden verkracht als ze zich buiten de akkers begeven om hout of water te gaan zoeken.

Het conflict in Darfur begon in 2003 toen de rebellenbewegingen SLM/A en JEM de wapens opnamen om te strijden tegen de marginalisering van het gebied door de regering. De oorlog heeft twee miljoen mensen op de vlucht gejaagd in Darfur zelf en 200.000 mensen zijn volgens de Verenigde Naties naar Tsjaad gevlucht. Er bestaan geen duidelijke cijfers over het aantal doden, maar de officiële telling houdt het op 300.000 doden sinds 2003.

De onderhandelingen blijven intussen aanslepen. De Afrikaanse Unie geeft de hoop niet op. ”Vredesonderhandelingen zijn per definitie een tijdrovende bezigheid. Een vrede die snel onderhandeld is, duurt meestal niet lang. Het loont de moeite om de tijd te nemen en een duurzame vrede te stichten, zegt Ibok.