‘Vrijhandelszone van de Middellandse Zee wordt strop voor zuiderburen’

De elf betrokken landen -  Albanië, Algerije, Egypte, Israël en de Palestijnse Gebieden, Jordanië, Libië, Marokko, Mauritanië, Syrië, Tunesië en Turkije - zullen financieel verlies lijden door het wegvallen van de invoerheffingen die Europese exporteurs er nu moeten betalen, zegt de studie van het Instituut voor Ontwikkelingspolitiek en Beheer in het Britse Manchester. Het geld dat Libanon zal mislopen, komt neer op vijf procent van het bruto binnenlands product van dat land, becijferde de auteur, de het Franse europarlementslid Kader Arif (PES). Tunesië en Marokko moeten twee procent van hun bbp inleveren.
In de landen ten zuiden en ten oosten van de Middellandse Zee moet nu bijna een derde van de bevolking rondkomen met minder dan 2 dollar (1,4 euro) per dag. De situatie van die armen zal nog “significant” verergeren als het vrijhandelsakkoord er komt zonder begeleidende maatregelen, schrijft Arif. Als de betrokken regeringen minder geld uit te geven hebben, is het bijvoorbeeld goed mogelijk dat ze het mes zetten in programma’s die arme bevolkingslangen meer toegang moeten bieden tot onderwijs en gezondheidszorgen.
Er hangen nog meer risico’s vast aan het geplande vrijhandelsakkoord. De werkloosheid, die nu al hoog is in de regio, kan significant stijgen, de lonen zullen zakken, de voedselzekerheid van arme bevolkingslangen zal achteruitgaan en het milieu in de steden zal nog zwaarder onder druk komen te staan doordat nog meer mensen het platteland gaan verlaten.
Maar de Europese Unie lijkt niet onder de indruk door dat doemscenario. Benita Ferrero-Walner, de Europese commissaris voor Buitenlandse Betrekkingen, verheugde zich eerder deze maand over de vooruitgang die al is gemaakt in de onderhandelingen over het vrijhandelsakkoord. De overeenkomst zal een vrijhandelszone met meer dan 740 miljoen inwoners doen ontstaan, benadrukte ze.
Niet-gouvernementele organisaties verwijten de Europese Unie dat ze doof blijft voor de waarschuwingen in de studie uit Manchester. “De invloed van een vrijhandelsakkoord zou op korte en middellange termijn negatief zijn”, oordeelt Kinda Mohamadieh van het Arabisch Ngo-netwerk voor Ontwikkeling (ANND) in Beiroet. Volgens haar wil de Europese Unie ervoor zorgen dat haar bedrijven zo snel mogelijk de markt kunnen inpalmen. “Er is een wedloop tussen de EU en de VS aan de gang in de Arabische wereld; de twee blokken proberen elkaar te vlug af te zijn en het voor het zeggen te krijgen in belangrijke sectoren.” De ANND vindt dat de onderhandelingen moeten worden opgeschort, zegt Mohamadieh.
“Als we naar de voorspellingen uit Manchester kijken, moeten we ons toch wel afvagen of het verstandig is ons zonder op- of omkijken naar volledige handelsliberalisering tegen 2010 te haasten”, zegt ook Eugene Clancy, een campagnevoerder van de milieuorganisatie Friends of the Earth. “Onder de huidige voorwaarden zal vrijhandel de regio van de Middellandse Zee in economisch opzicht niet veel opleveren, terwijl de milieuproblemen en de armoede nog zullen toenemen. Voeg daarbij nog de verminderde financiële draagkracht van de overheid in de betrokken landen en je hebt een recept voor sociale onrust.”
De auteur van het rapport zelf, Kader Arif, vindt dat er bij de onderhandelingen in elk geval meer aandacht moet worden besteed aan de gevolgen voor sectoren die nu al zwak staan in de landen rond de Middellandse Zee. Volgens hem moeten de gezondheidszorg, het onderwijs, de drinkwaterdistributie en het openbaar vervoer beschermd worden tegen privatisering en moeten er ook maatregelen komen om ervoor te zorgen dat de landbouw en jonge industriële sectoren geen schade ondervinden. “Handel moet ten dienste staan van ontwikkeling”, stelt Arif.